Vasiyetnamenin açılması, mirasbırakan kişinin ölümünden sonra vasiyetname içeriğinin anlaşılması ve mirasçılara bildirilmesi için yapılan bir işlemdir. Vasiyetnamenin açılması, vasiyetin yerine getirilmesinden evvel mutlaka tamamlanması gereken bir aşamadır. Kanunda öngörüldüğü şekilde açılarak kesinleşmemiş vasiyetnamenin tenfizi yani yerine getirilmesi de mümkün değildir.
Bu yazımızda, vasiyetnamenin yerine getirilmesi veya vasiyetnamenin iptalinin istenmesinden önceki aşama olan vasiyetnamenin açılması prosedürüyle ilgili açıklamalarda bulunduk.
1) Vasiyetnamenin Açılması Ne Demektir?
Vasiyetnamenin açılması, vasiyetnamenin hakim tarafından okunması, mirasçılara bildirilmesi, tebliği ve tutanağa bağlanması gibi bir dizi işlemi içeren bir süreci ifade etmektedir. Ölen kişinin vasiyetnamede gerçekleştirilmesini istediği arzuları mirasçılar tarafından vasiyetnamenin açılmasıyla öğrenilmektedir. Bu sebeple mirasçıların bazı davaları açmaları gereken sürenin başlangıcı da vasiyetnamelerin açılması tarihi olarak kabul edilmiş, bu tarihten itibaren belli bir süre içinde dava haklarını kullanmaları gerektiği belirtilmiştir.
2) Vasiyetnamelerin Açılması İşlemleri Nasıl Başlar?
Vasiyetnamenin açılması için öncelikle vasiyetnamenin sulh hukuk hakimine teslim edilmesi gerekmektedir. Teslimi gerçekleştirecek kişi vasiyetnameyi elinde bulunduran (muhafaza eden) veya vasiyetnameyi düzenleyen görevli (memur) olabileceği gibi herhangi bir şekilde vasiyetnameyi bulan, ele geçiren bir kişi de olabilir. Vasiyetnameyi elinde bulunduran kişinin mirasbırakan kişinin ölümünü öğrenir öğrenmez vasiyetnameyi sulh hakimine teslim etmesi gerekmektedir. Şayet kişi bu yükümlülüğü zamanında yerine getirmezse bu sebeple doğacak zararları karşılamak durumunda kalabilecektir.
Vasiyetnamenin sulh hakimine teslim edilmesi için mutlaka geçerli olması gerekmez. Geçersiz dahi olsa vasiyetname mutlaka teslim edilmelidir.
3) Hakimin Vasiyetnamenin Açılmasıyla İlgili Yapacağı İşlemler
kendisine vasiyetname teslim edilen sulh hukuk hakimi, vasiyetnamenin açılma günü ve saatini adresleri belli olan mirasçılara tebliğ etmesi gerekir. Adresleri bilinmeyen mirasçılara ilanen tebilgat yapılmaktadır.
Vasiyetnamenin açılması için belirlenen günde duruşma açılır. Mirasçılardan duruşmaya katılmayanlar olabilir, gelmeyenler olsa dahi vasiyetnamenin açılması ve okunması işlemleri yapılır. Vasiyetname hakim tarafından hazır bulunan mirasçılara okunur. Hakim vasiyetnamenin açılıp okunduğunu tutanağa geçirerek hazır bulunan mirasçılara tutanağı imzalatacaktır. Bu tutanağa aynı zamanda mirasçıların vasiyetnameye karşı diyecekleri varsa bunlar da yazılmaktadır. Okunma işlemine ilişkin tutanağa mirasçının imza atması, vasiyetnameyi mevcut haliyle kabul ettiği anlamına gelmemektedir. Mirasçı vasiyetnameye karşı dava açmak isterse tüm dava haklarını kullanabilecektir. Burada yapılan işlem sadece vasiyetnamenin içeriğinin tespit edilmesine ve mirasçılara bunun bildirilmesine ilişkindir.
Hakim tutanağı düzenleyerek okunma işleminin tespitine karar verir ve kararla birlikte açılan vasiyetnamenin örneğini ilgililere tebliğ eder.
4) Vasiyetnamenin Açılmasında Süre
Vasiyetnamenin açılması için mirasbırakanın ölümünden itibaren belirlenen kesin bir süre yoktur. Zira bir vasiyetnamenin bulunması zaman alabilmektedir. Bu nedenle vasiyetname ne zaman bulunabilirse bu tarihten sonra sulh hakimine teslimi halinde açılabilecektir. Vasiyetname hakime teslim edilmesinden başlayarak bir ay içinde açılır ve ilgililere tebliğ edilir.
5) Vasiyetname Nerede Açılmaktadır?
Vasiyetnamenin açılması için mirasbırakanın yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi Hakimine başvurmak gereklidir. Vasiyetnamenin açılmasına ilişkin gerekli işlemler vasiyetnamenin sulh hakimine teslim edilmesiyle başlamaktadır. Sulh hakimi vasiyetnamenin açılması için belirlediği ve mirasçılara bildirdiği günde vasiyetnameyi mirasçılara okur ve bu hususu tutanağa bağlar.
Aşağıda vasiyetnamenin açılmasıyla ilgili süreci özetleyen Yargıtay kararına yer verilmiştir;
“Vasiyetnamenin açılması; vasiyetname ile ilgili işlemlerden biri olup; vasiyetnamede bulunan tasarrufların içeriğinin anlaşılabilmesi ancak vasiyetnamenin açılması ile mümkündür.
TMK’nın 596.maddesinde, vasiyetnamenin mirasbırakanın yerleşim yeri sulh hakimi tarafından açılıp, ilgililere okunacağı, 597.maddesinde de, mirasta hak sahibi olanların her birine gideri terekeye ait olmak üzere vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneğinin tebliğ edileceği hükme bağlanmıştır.
Bu bağlamda mirasbırakanın ölümünden sonra ele geçen vasiyetnamenin sulh hukuk mahkemesine teslimi zorunludur. Vasiyetname geçersiz bile olsa Sulh Hukuk Mahkemesine teslim edilmelidir. Vasiyetnameyi teslim alan sulh hukuk hakimi; teslim edilen vasiyetnameyi derhal incelemek; gerekli koruma tedbirlerini derhal almakla yükümlüdür. Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesi Hakimi tarafından açılır ve ilgililere tebliğ olunur.
Bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır. Miras bırakanın sonradan ortaya çıkan vasiyetnameleri için de aynı işlemler yapılır.
O halde sulh hakiminin görevi, vasiyetnameyi belirlenen günde açarak, açılıp okunduğunu tutanağa geçirilmesini ve tutanağın altının hazır bulunanlar tarafından imzalanmasını sağlamak ve böylece açılma ve okunma işleminin tespitine karar vermek ve kararla birlikte açılan vasiyetnamenin örneğini ilgililere tebliğ etmek, mirasçılara istekleri halinde bir mirasçılık belgesi vermek ve terekeye dahil malları yasal mirasçılara geçici olarak teslim etmek yahut resmi yönetimi emretmekten ibarettir.
Vasiyetname ile ilgili olan çekişmeler ait olduğu mahkemede ayrıca dava konusu olacağından vasiyetnamenin açılmasına engel oluşturmaz.”[1]
Bir başka kararda Yargıtay şöyle hüküm kurmuştur;
“Vasiyetname, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın, tesliminden başlayarak bir ay içinde mirasbırakanın yerleşim yeri Sulh Hakimi tarafından açılır. Vasiyetname açılırken bilinen mirasçılar ve diğer ilgililer, açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere çağrılır ve okunur. (TMK.md.596) Vasiyetnamenin açılışını müteakip mirasta hak sahiplerinin her birine, vasiyetnamenin kendilerine ilişkin kısımlarının onaylı bir örneği tebliğ olunur. Lehlerine karşılıksız kazandırma yapılan kimselerin ve mirasçıların adresleri belli değilse kendilerine vasiyet ilanen tebliğ edilir.(TMK.md.597/2) Sulh Hakimi, vasiyetnamenin kendisine teslimini müteakip gerekli koruma önlemlerini alır, olanak varsa ilgilileri dinleyerek yasal mirasçılara terekenin geçici olarak teslimine yahut resmen yönetilmesine karar verir.
Vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tespit edilmesinin amacı, mirasçıları ve lehine kazandırma yapılan kişileri bilgilendirme ve yasal haklarını kullanmayı temine yönelik bir işlemdir.
Bu nedenle, Sulh Hakiminin görevi, TMK.’nın 596 ve Tüzüğün 36/2.maddesine uygun olarak vasiyetnameyi açıp, lehine kazandırma yapılan kişi ile yasal mirasçılarına vasiyetnamenin onaylı bir örneğini tebliğ ederek, vasiyetnamenin açılması sırasında hazır bulunmak üzere çağrılmasını sağlamaktır.
TMK’nın 542. maddesinde; Mirasbırakanın, vasiyetname için kanunda öngörülen şekillerden birine uymak suretiyle yeni bir vasiyetname yaparak önceki vasiyetnameden her zaman dönebileceği, vasiyetnamenin tamamından veya bir kısmından dönülebileceği belirlenmiştir.
Somut olayda; muris tarafından ilk olarak 25/06/2009 tarihinde, lehtarının … olduğu vasiyetname düzenlendiği, daha sonra davaya konu 16/09/2014 tarihli önceki vasiyetnameden rücu edildiğine dair beyanını içeren düzenleme şeklinde ölüme bağlı tasarrufta bulunulmuştur.
O halde; mahkemece, vasiyetnameden rücu edildiğine dair beyanı içeren düzenleme şeklinde belgenin ölüme bağlı tasarruf niteliği taşıdığı, kanunda yer alan şekille yapılabileceği, geçerli olup olmadığına bakılmaksızın açılması gerektiği, ilgililerin ancak vasiyetnamenin açılıp okunması suretiyle haklarını öğrenebilecekleri dikkate alınarak; mirasçılara TMK 595,596 ve 597. madde hükümleri gereğince vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere vasiyetname ekli tebligat yapılması, dava konusu vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tutanağa geçirilmesi, tutanağın hazır bulunanlar tarafından imzalanması sağlamak ve okunma işleminin tespitine karar verilmesi gerekirken; mahkemece yapılacak bir işlem olmadığından karar verilmesine yer olmadığına karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.”[2]
6) Vasiyetnamenin Tenfizi İçin Vasiyetnamenin Açılmış Olması Gerekli Midir?
Vasiyetnamenin tenfizi için vasiyetnamenin açılıp okunması işleminin tamamlanmış olması gerekir. Eğer bu süreç tamamlanmamışsa hakim süre vererek eksikliği giderilmesini isteyecektir.
“Vasiyetnamenin tenfizi davasında öncelikle dava konusu vasiyetnamenin açılıp açılmadığı araştırılarak vasiyetnamenin açılmasına ilişkin kararın kesinleşme tarihli şerhini içerir onaylı sureti ilgili mahkemeden getirtilerek dava dosyası içerisinde konmalıdır. Mahkemece, davacı tarafa vasiyetnamenin açılması dosyasının kesinleştirilmesi için HMK’nın 115/2. maddesi gereğince süre verilmesi, bu hususun bekletici mesele yapılması ve sonucu dairesinde hüküm tesisi gerekirken…”[3]
7) Vasiyetname Mirasçıya Tebliğ Edilmezse Ne Olur?
Vasiyetnamenin açılması işleminin kanunda öngörülen prosedüre uygun şekilde tamamlanması gerekir. Mirasçıların vasiyetname içeriğini ancak vasiyetnamenin kendilerine tebliği ile öğrenebileceklerini gözeten Yargıtay tebliğ işlemlerinde usulsüzlük olmasını bozma sebebi olarak görmektedir. Şayet tebliğ işlemleri gereği gibi ve usule uygun şekilde tamamlanmamışsa, mirasçıların bu sebeple itiraz ve dava haklarına bir zarar gelmemesi gereklidir.
Aşağıdaki Yargıtay kararlarında bu hususlara dikkat çekilmiştir;
“Somut olayda; mahkemece, vasiyetnamenin açılmasına karar verilmiş ise de; duruşmada hazır bulunması amacıyla mirasçı …‘ya yapılan tebligatın usulsüz olduğu, ayrıca tebligata TMK’nın 597. maddesi uyarınca vasiyetnamenin ekli olmadığı, yine lehine vasiyet edilen ilgili Uşak Huzurevi Müdürlüğü’ne duruşmada hazır bulunması için tebligat gönderilmediği, taraflara gönderilen gerekçeli kararda vasiyetname içeriğinden bahsedilmediği gibi ilgili tebliğ evrakında vasiyetnamenin ekli olmadığı anlaşılmıştır.
İlgililerin ancak vasiyetnamenin açılıp okunması suretiyle haklarını öğrenebilecekleri dikkate alınarak; mirasçı … ve ilgili Uşak Huzurevi Müdürlüğü’ne TMK’nın 595, 596 ve 597. madde hükümleri gereğince vasiyetnamenin açılması sırasında diledikleri takdirde hazır bulunmak üzere vasiyetname ekli tebligat yapılması, dava konusu vasiyetnamenin açılıp okunduğunun tutanağa geçirilmesi, tutanağın hazır bulunanlar tarafından imzalanması sağlamak ve okunma işleminin tespitine karar verilmesi gerekirken; mahkemece bu usullere uymaksızın karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.”[4]
Bir başka kararda Yargıtay;
“Somut olayda, vasiyetname açılmak üzere çağrılan mirasçılara duruşmada okunmak suretiyle tebliğ edildiği kabul edilmiştir. Ancak vasiyetnamenin onaylı bir örneği kendilerine elden verilerek fiziki olarak tebliğ edilmediği gibi daha sonra da tebliğe çıkarılmamıştır. Böylece hak sahibinin vasiyetnameyi bizzat görmek suretiyle süresi içinde açabilecekleri şekle ilişkin itiraz ve dava hakları kısıtlanmıştır.
O halde mahkemece; gerekçeli kararda vasiyetnamenin onaylı bir örneğinin ilgililere tebliği hususunun eksik bırakılması doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.”[5] şeklinde hüküm kurmuştur.
Sonuç
Vasiyetnamelerin içeriğini öğrenmek, hakim tarafından açılıp okunması ve mirasçılara tebliğ edilmesi süreciyle mümkün olmaktadır. Vasiyetnamelerin gereğinin yerine getirilebilmesi veya vasiyetnamenin iptali için dava açılması, ancak vasiyetnamenin açılmasından sonra olanaklı hale gelmektedir. Vasiyetnamelerin açılması işlemleri için sulh hukuk hakimliklerine başvurulduğu takdirde gerekli prosedür mahkeme tarafından tamamlanacaktır. Sürecin sonunda vasiyetnameyle ilgili dava ve itiraz haklarını kullanmak isteyen mirasçılar olursa bununla ilgili farklın prosedürler izlenmesi gereklidir.
Vasiyetnamelerle ilgili hukuksal soru ve sorunlarınız için ekibimizden hukuksal yardım ve danışmanlık talebinde bulunabilirsiniz.
Saygılarımızla.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.
Referanslar
Aydın TEKDOĞAN, (2021), Vasiyetnamenin Tenfizi Ve İptali Davaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, S.225-227.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2016/15288 E., 2018/3198 K.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/11817 E., 2021/1181 K.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, E.2019/5590, K.2019/9530.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2021/859 E., 2021/3452 K.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/11816 E., 2021/358 K.
[1] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2016/15288 E., 2018/3198 K.
[2] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/11817 E., 2021/1181 K.
[3] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, E.2019/5590, K.2019/9530.
[4] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2021/859 E., 2021/3452 K.
[5] Yargıtay 3. Hukuk Dairesi, 2020/11816 E., 2021/358 K.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.