Ticari Defterlerin Zayi Olması Durumunda Yapılması Gerekenlerle İlgili Sık Sorulan Sorular

 

Ticari defterler çeşitli sebeplerle kaybolabilmekte, yok olabilmekte veya okunamaz hale gelebilmektedir. Bu durumda tacirler nasıl hareket etmeleri gerektiği konusunda bilgi sahibi olmadıkları ve gereken şekilde hareket etmedikleri takdirde olumsuz sonuçlarla karşılaşabilirler. Bu bültende, ticari hayatta sık karşılaşılan bu durumla ilgili cevabı merak edilen soruları sizler için derledik.

Ticari Defterlerin Kaybolması, Yok Olması veya Okunmaz Hale Gelmesi Halinde Ne Yapılmalıdır?

Tacirin elinde olmayan, örneğin; yangın, sel felaketi, su basması, deprem, hırsızlık, terör olayları, kundaklama gibi doğal afetler ve sosyal nitelikli olaylar nedeniyle ticari defterlerin yok olması, kaybolması, tahrip olması gibi durumlarla karşılaşılabilmektedir. Eğer tacirin bu olayların yaşanmasına bir kusuru yoksa, mahkemeden zayi belgesi talep etmesi gerekmektedir.

(Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2016/9303 E., 2018/1919 K.)

Zayi Belgesi Talep Edilmezse Tacir Hangi Yaptırımlarla Karşılaşır?

Gerekli olduğu zaman ticari defter ve belgeleri ibraz edemeyen tacirin elinde zayi belgesinin bulunması onu hukuki ve cezai yaptırımlardan koruyacaktır. Aksi takdirde, tacirin ve diğer ilgililerin hukuki sorumluluğu doğacak, ayrıca vergi mevzuatından kaynaklanan vergi tarhiyatları ile de karşılaşılması olası hale gelecektir. Bu nedenle zayi belgesi alınması tacir için oldukça önemlidir. İspat hukuku bakımından da zayi belgesinin alınmamasının davada olumsuz sonuçlar doğurması muhtemeldir. Zira, davada delil olarak dayanılan ticari defterlerin mahkemeye sunulması gerekmektedir. Defterleri zayi olan taraf bunu yapamayacağı için, defterler yerine zayi belgesi sunmalıdır. Aksi takdirde ticari defterlerini ibrazdan kaçınan kişi durumuna düşeceği için, mahkeme defter veya belge içeriği konusunda karşı tarafın beyanını doğru kabul edebilir.

Ticari Defterlerin Zayi Olduğuna Dair Belge Nereden Talep edilir?

Tacirin ticari işletmesinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’nden talepte bulunulmalıdır. Hasımsız (bir karşı taraf gösterilmeden) açılan bir dava türüdür.

(Yargıtay 20. Hukuk Dairesi, 2015/17138 E., 2016/2576 K.)

Zayi Belgesi Ne Zaman Talep Edilmelidir?

Ticari defterlerin zayi olduğuna dair belgenin tacirin ticari defterlerin zayi olduğu ve zayi olan defterlerin kapsamıyla ilgili bilgi sahibi olunduğu tarihten itibaren 15 gün içinde mahkemeden talep edilmesi gerekir. 15 günlük süre hak düşürücü nitelikte olduğundan bu sürenin geçmesinden sonra artık zayi belgesi talep edilmesi mümkün olmaz.

(Türk Ticaret Kanunu madde 82).