Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), suç gelirlerinin aklanmasını ve terörün finanse edilmesini önlemek amacıyla faaliyette bulunan, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı bir kuruldur. Bu kapsamda ekonomik güvenliğe yönelik risklerin ortaya çıkarılmasını ve engellenmesini sağlamak için çeşitli görevler üstlenmiştir. Kurulun aklama ve terörizmin finansmanı konularında veri toplama, strateji geliştirme, soruşturma yapma, istihbarat üretme gibi farklı işlevde yetkileri bulunmaktadır. Kurul aynı zamanda adli birimlerle de işbirliği içinde çalışmaktadır. Aklama veya terörizmin finansmanı suçunun işlendiğine dair ciddi şüphelerin mevcut olması durumunda konuyu ilgili Cumhuriyet savcılığına intikal ettirerek soruşturma ve gerekli işlemlerin yapılmasını sağlamaktadır.
MASAK, şüpheli bir durum tespit ettiğinde veya kendisine bu yönde bir ihbarda bulunulduğunda kişilerin banka hesaplarına bloke koyabilmektedir. Ancak zaman zaman bloke işleminin hukuka aykırılık teşkil ettiğine ve neticede kişilerin mağduriyetine yol açabildiğine tanık olunmaktadır. Bu takdirde haksız yere konulan blokenin nasıl kaldırılacağı ve ispat faaliyetinin nasıl gerçekleştirileceği sorusu akıllara gelmektedir.
Biz de bu bültende, son aylarda müvekkil ve danışanlarımızdan sıkça duyduğumuz MASAK tarafından banka hesapları üzerine bloke işleminin uygulanma sebepleri ve hesap bloke işleminin kaldırılması konuları üzerinde duracağız.
1. MASAK Neden Bloke İşlemi Uygular?
5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun’un 19/A maddesine göre;
“Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılmaya teşebbüs edilen ya da hâlihazırda devam eden işlemleri, işleme konu malvarlığının aklama veya terörün finansmanı suçu ile ilişkili olduğuna dair şüphe bulunması üzerine; Başkanlıkça şüpheyi teyit etmek, işlemi analiz etmek ya da gerekli görüldüğünde analiz sonuçlarını yetkili makamlara intikal ettirmek amacıyla yedi iş günü süreyle askıya almaya veya bu işlemlerin aynı süreyle gerçekleşmesine izin vermemeye Bakan yetkilidir.”
Madde metninden de anlaşılacağı üzere, MASAK suç gelirlerinin aklandığı ya da teröre finansman sağlandığı yönünde şüphe uyandıran işlemler tespit ettiği ya da kendisine bu yönde bir ihbarda bulunulduğu takdirde devreye girerek şüpheli işlemin gerçekleştirilmesini askıya alma yetkisine sahiptir. Askıya alma işlemi 7 iş günü süreyle sınırlanmıştır.
Uygulamada sık karşılaşılan örneklerden biri, yasa dışı bahis sitelerinden çevrimiçi bahis oynanması, para yatırılması, para çekilmesi sebebiyle hesaba bloke konulmasıdır. Banka hesaplarında şüpheli para hareketlerinin gerçekleşmesi, örneğin az miktarda fakat sık sık yurtdışı para transferlerinin yapılması veya alınması hallerinde de bloke işlemi uygulanabilmektedir. Hangi işlemlerin şüpheli olarak nitelendirileceği konusunda örnek bir rehber bulunmaktadır. Rehberde, bankacılık faaliyetlerinde müşteri profili, bankacılık işlemleri ve işlem tipine göre şüpheli işlem olarak değerlendirilen işlem tiplerine yer verilmiştir. Bahsi geçen rehberde yer alan ve şüpheli işlem olarak nitelendirilen işlemlere birkaç örnek vermek gerekirse, müşterilerin işi/mesleği, mali durumu ile işlemleri arasında makul bir orantı bulunmaması, mutad uygulamalarda toplu yapılması gereken mali işlemlerin, tespit ve bildirimlerden kaçınmak amacıyla, mantıklı bir gerekçesi olmaksızın bölünmesi, yapılan ya da yapılmak istenen işlemin mutad ve makul hukuki veya ekonomik bir gerekçesi ya da mantığının olmaması, ticari faaliyet gösteren kişi veya kuruluşların faaliyetleri kapsamında olağan olarak tekrarı gereken işlemlerin münferit işlem olarak kalması ya da aksine olağan ticari hayatta sık yapılmayan işlemlerin sürekli olarak tekrarlanmasının şüpheli işlem olarak nitelendirildiği görülmektedir. Ancak teknolojinin hızla geliştiği, ödeme ve transfer araç ve yöntemlerinin de farklılaştığı bir ortamda şüpheli işlemlerin tam bir listesini çıkarmak mümkün olamamaktadır.
Bunun yanı sıra banka genel müdürlükleri dış işlemler birimi tarafından yurtdışı para transferlerine bloke koyarak MASAK’a bildirimde bulunabilmektedir. Bu takdirde hesaba konulan bloke nedeniyle hesaptaki paranın kullanılması mümkün olmamaktadır.
Yine, aynı Kanunun 17. maddesine göre;
“Aklama ve terörün finansmanı suçunun işlendiğine dair kuvvetli şüphe bulunan hallerde 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 128 inci maddesindeki usûle göre malvarlığı değerlerine elkonulabilir. Hakim kararı olmaksızın yapılan elkoyma işlemi yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim en geç yirmi dört saat içinde onaylanıp onaylanmamasına karar verir.”
MASAK tarafından şüpheli olarak değerlendirilen işlemin suç teşkil ettiği yönünde kuvvetli şüphe bulunmaktaysa, MASAK suç soruşturmasının başlatılması amacıyla savcılığa ihbarda bulunabilmektedir. Olayın adli makamlara intikalinden sonra, savcılık tarafından başlatılan soruşturma kapsamında el koyma ve müsadere gibi işlemlerin uygulanmasına karar verilebilir. Bloke konulmasının sebebi kara para aklama ve terör finansmanına engel olmak olsa da, bazen bankalarca hatalı şekilde ya da amacı dışında bloke işlemlerinin uygulandığına ve süresi dolduğu halde bloke işleminin kaldırılmadığına tanık olunmaktadır. Bu durum, kişilerin para akışlarını ve ticari faaliyetlerini sekteye uğratarak olumsuz etkilediği gibi, bazı hallerde örneğin maaş hesabına bloke konması halinde olduğu gibi hesap sahiplerinin büyük mağduriyetler yaşanmasına sebebiyet vermektedir.
2. Kripto Para Hesaplarına MASAK Tarafından Bloke Konulabilir Mi?
Sadece banka hesapları değil, kripto para hesapları üzerine bloke konulması da mümkün hale gelmiştir. Zira, Cumhurbaşkanlığı tarafından 1 Mayıs 2021 tarihli 31471 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasında “yükümlü” olarak sayılan kişilere “kripto varlık hizmet sağlayıcılar” da eklenmiştir. Yükümlü olmanın sonuçlarından biri de MASAK’a şüpheli işlem bildirimlerinde bulunma yükümlülüğü altında olmaktır. Kripto paraların tüm dünyada kara para aklama, terör finansmanı, uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti, vergi kaçakçılığı gibi pek çok yasa dışı faaliyette kullanıldığı bilinmektedir. Kripto paraların sağladığı anonimlik, kişilerin kimlik bilgilerinin gizlenmesine son derece müsait olduğundan ve para transferlerinin takibi de oldukça güç olduğundan bu türden illegal faaliyetler için uygun zemini oluşturmaktadır. Yeni düzenlemelerle, kripto varlıkların yasa dışı işlemlere konu edilmesi halinde bu hesaplara da bloke işlemi uygulanabilmesinin önü açılmış durumdadır.
3. MASAK Tarafından Konulan Bloke İşlemi Nasıl Kaldırılır?
MASAK tarafından uygulanan hesap bloke işleminin nasıl kaldırılacağı konusunda öncelikle blokenin hangi sebeple konulduğunun araştırılarak tespit edilmesi gerekmektedir. MASAK yargısal nitelikli bir kuruluş olmayıp, idari nitelikte bir kimliğe sahiptir. İdari teşkilat içerisinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bağlı ana hizmet birimi şeklinde faaliyet göstermektedir. Bu sebeple kurul tarafından yapılan işlemler ve alınan kararlar idari işlem niteliğindedir. İdari işlemlerin hukuka aykırı olduğu gerekçesiyle iptali, idari mahkemelerde açılacak iptal davaları sayesinde mümkün olmaktadır. Ancak MASAK tarafından banka hesabına bloke konulması işleminin iptali için dava açmış olmak, blokenin kendiliğinden kaldırılacağı anlamına gelmemektedir. Bu nedenle mahkemeden aynı zamanda yürütmenin durdurulmasının talep edilmesi gerekir. MASAK tarafından uygulanan bloke işleminin yasal süresi 7 iş günüdür. Bu süre geçtiği halde bloke işleminin kaldırılmaması halinde de aynı şekilde yürütmenin durdurulması talep edilerek dava açılması mümkündür.
Bloke işleminin kaldırılması için açılan davada, hesaba uygulanan blokenin hangi sebeple hukuka aykırı olduğunu ispat etmek gerekmektedir. Örneğin ortada herhangi bir şüpheli işlem olmamasına karşın bir hata ya da yanlışlık sonucu bloke uygulanmışsa, bu işlem sebep ve konu unsuru yönünden hukuka aykırı olacaktır. Bloke konulması işlemi ekonomik güvenlik risklerini bertaraf edilmesi ve suç işlenmesi amaçları dışında kişisel ve siyasi amaçlar güdülerek uygulanmışsa, bu durum da bloke işlemini amaç unsuru yönünden hukuka aykırı hale getirecektir. Davada bloke işleminin hukuka aykırılığı ispat edildiği takdirde mahkemece işlem iptal edilecektir.
Bloke işlemi MASAK tarafından değil de suç soruşturması kapsamında savcılık talebiyle hakim kararıyla ya da doğrudan mahkeme kararıyla konulmuşsa, bu durumda suç soruşturması ve kovuşturması kapsamında savunma faaliyetinde bulunulması gerekmektedir. Soruşturma sırasında sulh ceza hakimliklerince verilen kararlara karşı itiraz kanun yolu açıktır. MASAK tarafından yapılan bildirim üzerine, savcılık soruşturması sürerken banka hesaplarındaki paraya el konulması ya da müsadere işlemi uygulanması halinde, sulh ceza hakimi kararıyla uygulanan bu işlemlerin kaldırılması için, yine sulh ceza mahkemelerinde itiraz yoluna başvurmak mümkündür. Söz konusu tedbirlere soruşturma değil de savcılık iddianamesinin kabulünden sonra kovuşturma aşamasında görevli ve yetkili mahkeme tarafından karar verilmesi halinde ise bu kararlara karşı ancak mahkemenin esas hakkındaki kararıyla birlikte istinaf kanun yoluna başvurulabilecektir.
Uygulamada MASAK ya da adli birimler tarafından değil de bankalar tarafından bloke işlemi uygulanması durumuyla da karşılaşılmaktadır. Doğrudan MASAK tarafından değil de bankalarca uygulanan hesap bloke işlemlerinde öncelikle bankaya başvurularak bloke işleminin sebebinin öğrenilmesi gerekmektedir. Zira banka hesaplarına çok çeşitli nedenlerle bloke konulabilmektedir. Örneğin, hesap sahibi hakkında başlatılan yasal icra takibi nedeniyle banka hesabına haciz uygulanmış olabilir, vergi borcunun ya da kredi borcunun ödenmemesi sebebiyle bloke konulmuş olabilir. Yine bankanın para transferlerinde fark ettiği bir anormallik sebebiyle bloke işlemi uygulanmış olabilir. Bu nedenle öncelikle asıl sebebin öğrenilmesi ve bundan sonra harekete geçilmesi gerekmektedir. Bankanın hukuksuz ve keyfi şekilde banka hesabına bloke uygulaması ya da uygulanmış olan blokeyi süresi dolduğu halde kaldırmaktan imtina etmesi hallerinde ilgili banka genel müdürlüğüne hukuk ve ceza davaları açılması, BDDK’ya şikayet başvurusu yapılması gidilebilecek hukuki çareler arasındadır. Tazminat davalarıyla hukuka aykırı bloke işlemleri nedeniyle uğranılan zararların tazmini parayı kullanamamak ve işletememekten kaynaklanan zararlar, yoksun kalınan kâr, maddi zararlar, kaçırılan fırsatlar, itibar kaybı gibi çeşitli zararların ödenmesi istenebilmektedir. Açılacak ceza davasında ise, kullanma suretiyle bankacılık zimmeti suçundan yetkililer hakkında suç duyurusunda bulunulabilir.
Sonuç
Banka hesaplarına konulan blokelerin birçok farklı sebebi olabilmektedir. Biz bu yazımızda, tespit edilen şüpheli işlemler olduğu iddiasıyla MASAK tarafından terör finansmanı ve suç gelirlerinin aklanmasının engellenmesi amacına yönelik konulan banka hesap blokelerini ele aldık. Bazı durumlarda hukuka aykırı şekilde de uygulanabilen hesap bloke işlemleri dolayısıyla kişiler zarara uğrayabilmektedir. Hesap blokesinin kaldırılması ve uğranılan zararların giderilmesi için, karmaşık usullerin söz konusu olması nedeniyle alanında uzman bir hukukçu tarafından sürecin yönetilmesi önem arz etmektedir. Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi ve danışmanlık için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
Saygılarımızla.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.
Referanslar
T.C. Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu ve Türkiye Bankalar Birliği, “Karaparanın Aklanması Suçu İle Mücadele ve Bankaların Yükümlülükleri”, Aralık 2003, yayın no:235.
Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi, masak.hmb.gov.tr.
5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun.
Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik.
Türk Ceza Kanunu.
Ceza Muhakamesi Kanunu.
Bankacılık Kanunu.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.