Limited şirketlerde, şirket ortaklarının belli şartlar altında ortaklıktan çıkması mümkündür. Limited şirketlerde ortağın şahsi haklarından biri de ortaklıktan çıkma hakkıdır.
Çıkma hakkı, ortağın özgür iradesi ile ortaklıktan çıkma istemini içerir. Çıkma hakkını kullanarak ortaklıktan ayrılan ortağın, ortaklığa ait bütün hak ve mükellefiyetleri sona ererek şirketle arasındaki bütün ilişkisi kesilmiş olacaktır.[1] Türk Ticaret Kanunu’nda ortaklıktan kanunen çıkma hakkı ve çıkarılma konusu düzenlenmiştir. Bu bültende, sadece ortaklıktan çıkma hakkına ilişkin konular ele alınmıştır. Ortakların ortaklıktan çıkma hakkını kullanması ve şartları iki ayrı başlık altında incelenmelidir. Buna göre;
- Şirket esas sözleşmesinde çıkma sebeplerinin ve usulünün düzenlenmiş olduğu durumda ortaklıktan çıkma,
- Şirket sözleşmesinde böyle bir sebep gösterilmemişse, haklı sebebe dayanarak ortaklıktan çıkma durumları ayrı ayrı ele alınmalıdır.
Bir başka deyişle, “limited şirketlerde ortakların tek yanlı iradeleriyle şirketten ayrılmaları kural olarak mümkün değildir. Bunun için ortağın çıkma iradesinin bir hukuki temele dayanması gereklidir esas sözleşmesel ya da kanuni olabilir.” Aşağıda bu hususlar ayrı ayrı incelenmiştir.
1) Şirket Esas Sözleşmesinde Ortaklıktan Çıkma Hakkı Düzenlenmişse
Şirket esas sözleşmesiyle, ortaklara şirketten çıkma hakkını tanınabilmektedir. Şirket sözleşmede bu hakkı herhangi bir şarta bağlamadan ortağa her durum ve koşulda ortaklıktan istediği zaman çıkma hakkı tanıyabileceği gibi, bu hakkın kullanılmasını belli şartlara da bağlayabilir.
Limited şirket ortağının ortaklıktan çıkma hakkı şayet şirket esas sözleşmesinde düzenlenmişse, bu takdirde ortağın şirketten çıkma hakkını sözleşmedeki şartlara uygun şekilde kullanması gerekmektedir. Söz konusu şartlar zamana ve ihbara ilişkin usulî nitelikte şartlar olabilir. Örneğin, şirket ana sözleşmesinde ortakların 2 ay önceden noter kanalıyla müdürler kuruluna bildirimde bulunarak ortaklıktan çıkabilir gibi bir hükmün şirket esas sözleşmesine yazılması mümkündür. Bu takdirde ortak çıkma hakkını öngörülen şekilde kullanmalıdır.
2) Şirket Esas Sözleşmesinde Ortaklıktan Çıkma Hakkı Düzenlenmemişse: Haklı Nedenle Çıkma Hakkı
Şirket esas sözleşmesiyle ortaklara ortaklıktan çıkma hakkı tanınmamışsa, bu durum ortağın hiçbir şekilde ortaklıktan çıkamayacağı ve bu yönde bir hakkının bulunmadığı anlamına gelmez. Zaten böylesi bir kabul ortağın kişilik haklarına ve limited şirketin yapısına uygun olmaz.
Esas sözleşmede bir düzenleme yer almasa bile, ortada ortaklıktan çıkmak için haklı bir neden varsa, şirket ortağı ortaklıktan çıkma hakkını kullanabilir. Kanun’da haklı sebeplerin nelerden ibaret olduğuna dair bir açıklama yer almamaktadır. Dürüstlük kuralları ve hakkaniyet gereğince ortaklardan artık limited şirkette kalması beklenemiyorsa bu halde ortak çıkma hakkını kullanabilir. Yargıtay uygulamasında haklı sebep teşkil ettiğine karar verilen sebepler; ortakların kişisel ilişkileri veya şirketin işlerinden dolayı ortaklığın devamının imkansız kabul edildiği hallerdir. Örneğin; ortakların birbirleriyle yaşadıkları kavga, sürtüşme, karşılıklı suçlamalar nedeniyle ortağın ortaklıkta kalmasının olanaksız olması Yargıtay tarafından haklı sebep olarak kabul edilmiştir.
Haklı nedenle otaklıktan çıkmak için ortağın bir dava açması gerekmektedir. Kanuni çıkma hakkı dava yoluyla kullanılmaktadır. Nitekim TTK madde 638/2’de;
“Her ortak, haklı sebeplerin varlığında şirketten çıkmasına karar verilmesi için dava açabilir. Mahkeme istem üzerine, dava süresince, davacının ortaklıktan doğan hak ve borçlarından bazılarının veya tümünün dondurulmasına veya davacı ortağın durumunun teminat altına alınması amacıyla diğer önlemlere karar verebilir.” hükmüne yer verilmiştir.
Yargıtay 11. HD., 03.02.2015 tarih ve E.2014/15047, K.2015/1168 sayılı kararında aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur;
“Türk Ticaret Kanunu madde 638/2 hükmünde, ortağa haklı sebeplerin varlığı halinde çıkma davası açabilme olanağı tanınmıştır. Bu nedenle çıkma isteğinde bulunan ortağın öne sürdüğü sebep veya sebeplerin gerçekten var olup olmadığını yahut haklı olup olmadığını mahkeme değerlendirecektir.”
Bir başka kararda Yargıtay;( Yargıtay 11. HD., 05.05.2014, E. 2014/1377, K. 2014/8486)
“Mahkemece öncelikle davacının şirketten çıkma talebi yönünde bir değerlendirme yapılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, şirketin fiilen sona erdiği, ortakların şirket mallarını fiilen ve malik gibi kullandıkları gerekçesiyle çıkma talebinin reddine karar verilip davalı şirketin feshine hükmolunması doğru değildir.” şeklinde karar vermiştir.
Yargıtay 11. HD., 04.03.2021, E. 2019/3157, K. 2021/2041 sayılı kararı;
“İstinaf Mahkemesince iddia, savunma ve tüm dosya kapsamına göre, somut olayda davacı tarafça ortaklıktan çıkmak istediğinin bildirildiği ancak herhangi bir gerekçe gösterilmediği, dava dışı ortağın şirket ortaklığından ayrılmasını kabul ettiğinin ileri sürüldüğü, cevaba cevap dilekçesinde de, taraflar arasındaki güvensizliğin ortakların yönetimsel anlaşmazlıklarından kaynaklandığının belirtildiği ancak, bu anlaşmazlıkların ne sebepten doğduğu ve anlaşmazlıkların niteliğinin gösterilmediği, haklı sebeplere ilişkin açıklama yapılıp delil bildirilmediği, davalı tarafça güvensizliğin kaynağının davacı olduğunun belirtildiği ancak haklı sebebin açıklanması gerektiğinin bildirildiği, ilk derece mahkemesince davacı ve diğer ortağın şirketin yönetimi ve faaliyetinin devamı için uzun süredir bir araya gelemedikleri, birbirlerine karşı güven ve sadakatlerinin kalmadığı gerekçesine yer verilmiş ise de, bu konuda dosya içerisinde örneği bulunan Antalya 3. Asliye Ticaret Mahkemesinin…. sayılı dava dosyasına atıf yapmakla yetinildiği, işbu karar incelendiğinde, davacısının diğer hissedar olan …, davalıların ise, D.. İnş. Yapı ve Ltd. Şti ve …, davanın genel kurul toplantısına çağrı istemine ilişkin olduğu, davalı gerçek kişi hakkında açılan davanın pasif husumet yokluğundan reddedildiği, davacının şirketi münferiden temsile yetkili müdür olması sebebiyle genel kurula çağrı isteminde bulunmakta hukuki yararının bulunmadığı gerekçesiyle, davanın esastan reddine karar verildiği ancak somut olayda, davacı ve dava dışı ortak şirketi münferiden temsile yetkili iki ayrı müdür olup davacı aynı zamanda müdürler kurulu başkanı sıfatına haiz olduğu, davacının şirket hakkında bilgi edinemediği, şirket toplantılarına çağrılmadığı, görevinin yaptırılmadığı, genel kurul toplantı çağrılarının akim kaldığı, şirketin zarara uğratıldığı, şirketin kötü yönetildiği şeklinde herhangi bir iddiasının da bulunmadığı, davacının davalı şirket ortaklığından çıkmasını gerektirir herhangi bir somut olay ya da uyuşmazlığın ortaya konulup kanıtlanamadığı ve haklı sebep kriterinin yerine getirilmediği gerekçesiyle, davalı vekilinin istinaf başvurusunun esastan kabulüne karar verilmiştir.”
3) Çıkmaya Katılma Hakkı
Ortaklardan biri tarafından açılmış olan çıkma davasına, davacı ortak ile aynı konumda bulunan diğer ortakların da katılması mümkündür. Bu imkanın tanınmasının sebebi, ortaklar arasında eşit işlem ilkesidir. Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkma istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler. Diğer ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde;
- Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirmek,
- Açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak, hakkına sahiptir.
Çıkan tüm ortaklar, esas sermaye payları ile orantılı olarak, eşit işleme tabi tutulacaklardır.
Şirket sözleşmesindeki hüküm sebebiyle veya haklı bir sebebin varlığı dolayısıyla bir ortağın şirketten çıkarılması hâlinde bu hüküm uygulanmaz.
Maddede öngörülen 1 aylık süre hak düşürücü süre olup, 1 ayın sonunda çıkma hakkını kullanmayan ortağın bu hakkı düşecektir.
4) Ayrılma Akçesi İsteme Hakkı
Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini isteme hakkına sahiptir. Şirket sözleşmesinde öngörülen çıkma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.
Ayrılma akçesi;
a) Şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,
b) Ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa,
c) Esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa, ayrılma ile muaccel olur.
Ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı, bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturur. Bu husus yıllık raporda kullanılabilir özkaynak tutarının tespiti ile muaccel hâle gelir.
SONUÇ
Limited şirketlerde ortaklık haklarından biri de ortaklıktan çıkma hakkıdır. Ancak bu hak ortaklara tanınan mutlak bir hak olmayıp belli şartlarla ve bellir bir usule greö kullanılması öngörülmüştür. Ortakların şirketten çıkma hakkını kullanması duruma göre dava yoluyla olabilmektedir. Bu davanın kazanılmasında haklı sebeple ortaklıktan çıkma hakkının kullanıldığının ispatına çalışılır. Konuyla ilgili daha detaylı bilgi için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Saygılarımızla.
REFERANSLAR
ALTAŞ, Soner, (2016), Türk Ticaret Kanunu’na Göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık.
Yargıtay 11. HD., 04.03.2021, E. 2019/3157, K. 2021/2041.
Yargıtay 11. HD., 03.02.2015, E.2014/15047, K.2015/1168.
Hukuk Genel Kurulu, 2019/658 E., 2020/101 K.
Yargıtay 11. HD., 05.05.2014, E. 2014/1377, K. 2014/8486
[1] Hukuk Genel Kurulu, 2019/658 E., 2020/101 K.