Limited şirket ortaklarının ortaklık sıfatından kaynaklanan bazı hakları ve borçları bulunmaktadır. Limited şirkette ortaklık hakları doktrinde iki kategoride incelenmektedir. Bunlar ortakların malvarlığına ilişkin hakları ve ortakların katılım haklarıdır. Aşağıda liste halinde yer verilen ortaklık haklarından önemli görülenlere ilişkin detaylı açıklamalara ilgili alt başlıklardan erişebilirsiniz.
Şirket ortaklarının malvarlığına ilişkin hakları;
- Kâr payı alma hakkı,
- Tasfiye payı hakkı,
- Yeni pay alma(rüçhan) hakkı,
- Sermaye payını devredebilme hakkı,
- Veto hakkı
Şirket ortaklarının katılma hakları;
- Oy hakkı
- Bilgi alma ve inceleme hakkı
- Özel denetim isteme hakkı
- Genel kurula katılma ve görüş bildirme hakkı
- Şirketin haklı sebeple feshini isteme hakkı
- Genel kurul kararlarına karşı iptal ve butlan davası açma hakkı
1) Kâr Payı Alma Hakkı
Kâr payı hakkı ortakların vazgeçilemez nitelikteki haklarındandır. Limited şirketin esas gayesinin kâr elde etmek olması ve bu hususun şirketin temel yapısıyla alakalı olması bu durumun sebebi olarak gösterilebilir. Dolayısıyla sözleşmeye konulacak bir hükümle, ortakların kâr payı elde etme hakları ellerinden alınamaz.
Kâr payı ortaklara, sadece şirketin net dönem kârından ve bunun için ayrılmış olan yedek akçelerden dağıtılabilir. Şirket ana sözleşmesiyle aksi kararlaştırılmadıkça, kâr payı, esas sermaye payının itibarî değerine oranla hesaplanır. Buna ek olarak, yerine getirilen ek ödeme yükümlülüklerinin tutarı da kâr payının hesap edilmesinde itibarî değere eklenir.
Kâr payı dağıtımına genel kurul tarafından karar verilmektedir. hatta bu yetki genel kurulun devredilemez yetkileri arasında düzenlenmiştir. ancak kâr dağıtım önerisini genel kurula yapacak organ müdür veya müdürler kuruludur.
2) Tasfiye Payı Hakkı
Tasfiye, faaliyetlerine son veren şirketin tüm hesaplarının kapatılması işlemidir. Tasfiyenin neticesinde arta kalan malvarlığı, esas sözleşmede aksine bir belirleme yoksa ortaklara esas sermaye paylarıyla orantılı şekilde paylaştırılmaktadır.
3) Yeni Pay Alma(Rüçhan) Hakkı
Şirketin yeni sermaye payları çıkarması halinde, bu paylardan özelikle mevcut şirket ortaklarının satın alma hakkı bulunmaktadır. Şirket ana sözleşmesinde veya sermaye artırma kararında aksi yönde bir belirleme yoksa, çıkarılan yeni paylarda şirket ortaklarının esas sermaye payları oranında öncelikle satın alma hakkı bulunmaktadır.
4) Sermaye Payını Devredebilme Hakkı
Limited şirket ortaklarının sahip oldukları payları devredebilme hakları bulunmaktadır. şirket ana sözleşmesiyle bu hakkın sınırlandırılması veya kaldırılması mümkün kılınsa dahi, haklı sebeplerin varlığı halinde ortağın ortaklıktan çıkma hakkı baki kalır.
5) Veto Hakkı
Belirli veya belirlenebilir ortaklara veto hakkı tanıyan hükümler, TTK’ nın 577. Maddesinin 1/e bendinde düzenlenerek bunlara şirket esas sözleşmesinde yer verilmesi halinde bağlayıcı nitelik kazanacakları belirtilmiştir. Diğer haklardan farklı olarak veto hakkı, sermaye payına değil bizzat ortağın kişiliğine tanınan bir haktır. Bu nedenle ortağın bu hakka sahip olabilmesi için mutlaka ana sözleşmeden bu hakkın tanındığının anlaşılabilmesi gerekmektedir.
6) Oy Hakkı
Limited şirket ortaklarının vazgeçilmez nitelikteki haklarından biri de ortakların oy hakkıdır. Oy hakkı ortağın bizzat kendisi tarafından veya temsilcisi vasıtasıyla kullanılabilir. Ortakların oy hakları de esas sermaye paylarının itibarî değerine göre belirlenir.
Kural olarak her ortağın en az bir oy hakkı vardır. Şirket ana sözleşmesinde daha yüksek bir meblağ öngörülmemişse, her 25 TL bir oy hakkı verir. Ancak şirket sözleşmesi ile oy hakkının sınırlandırılması veya oy hakkında imtiyaz tanınması mümkündür. Bu takdirde, oy hakkının esas sermaye payına bağlanması şartı, şirketteki en düşük esas sermaye payının, esas sermayenin yüzde 10’undan daha az olmaması gerekmektedir. Payların itibari değerlerinin farklılaştırılması yoluyla oy hakkında imtiyaz kurulabilmektedir. Ancak her durumda bu imtiyazlı oyun kullanılmasına müsaade edilmemiş aşağıdaki konularda oy kullanılması halinde imtiyazların susacağı (etkisiz kalacağı) belirtilmiştir;
- Denetçilerin seçimi
- Şirket yönetimi ya da onun bazı bölümlerinin denetimi için özel denetçi seçimi
- Sorumluluk davası açılması hakkında karar verilmesi
7) Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı
Limited şirket ortaklarının şirketi ilgilendiren konularda bilgi alma ve inceleme hakları bulunmaktadır. şirket müdürlerine bu konularda soru sorulması ve cevap beklenmesi ortakların yasal hakkıdır. Müdürler ancak bazı sebebplerin varlığı halinde ortağın bilgi ve inceleme taleplerini reddedebilir. Örneğin şirket sırrı nedeniyle ortaklara bilgi vermekten kaçınılması mümkündür. Ancak, şayet ortaklardan birine aynı konuda daha önce bilgi verilmiş veya inceleme yaptırılmışsa, artık diğer ortaklara aynı hakkın tanınması zorunlu hale gelir ve bu durumda müdürler şirket sırrı gerekçesine dayanamaz.
Haksız şekilde şirket ortağının bilgi alma ve inceleme hakkının engellenmesi halinde ortağın mahkemeye başvurarak bu konuda karar verilmesini isteme hakkı bulunmaktadır.
8) Şirketin Haklı Sebeple Feshini İsteme Hakkı
Limited şirket ortağı haklı nedenlerin varlığı halinde mahkemeye başvurarak şirketin feshini talep edebilir. Fakat mahkemeler ortaklığın feshine hükmetmek yerine, feshi isteyen ortağın paylarının gerçek değerlerini ödeterek onun şirketten çıkarılması yönünde karar verebilmektedir. Bu durum sermaye şirketlerinin devamlılığı bakımından önem arz etmektedir.
9) Genel Kurul Kararlarının İptali ve Butlanı Davası Açma Hakkı
Şirket ortaklarının genel kurul kararlarının iptali veya butlanını bir dava açmak suretiyle öne sürme hakları bulunmaktadır. Dava açma hakkı bazı durumlarda doğrudan ortaklık sıfatına sahip olmaları dolayısıyla mevcut kabul edilmektedir. Bazı genel kurul kararlarına karşı şirket ortağının iptal davası açabilmesi için ise ortağın toplantıya katılmış, bu karara olumsuz oy kullanmış ve karara karşı muhalefetini tutanağa geçirmiş olması şartı aranmaktadır. Bu şartları sağlamayan ortağın dava açma ehliyetinin bulunmadığına karar verilerek açtığı dava reddedilmektedir.
İptal ya da butlan davası açabilme hakkı her pay sahibine tanınmış ve vazgeçilmez nitelikteki ortaklık haklarındandır.
SONUÇ
Limited şirketlerde ortakların ortaklık sıfatı dolayısıyla sahip olduğu haklar yukarıda genel hatlarıyla ele alınmıştır. Ortakların haklarını bilmeleri ve doğru şekilde kullanmaları, hak kayıplarının önüne geçebilmek bakımından önemlidir. Konuyla ilgili hukuksal soru ve sorunlarınız için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
Saygılarımızla.
REFERANSLAR
ALTAŞ, Soner, (2016), Türk Ticaret Kanununa Göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
BİLGİLİ, Fatih/DEMİRKAPI, Ertan, (2013), Şirketler Hukuku Dersleri, Dora Yayıncılık, Bursa.
Türk Ticaret Kanunu.