Limited şirketler bir sermaye şirketi olmasına rağmen ortaklar arasındaki güven ortamının da önemli olması nedeniyle, ortaklık ilişkisinin sağlıklı bir şekilde devamı için şirket ortaklarının ortaklıktan çıkarılmasına izin verilmiştir. Limited şirketlerde duruma göre bir ortağın şirketten çıkarılmasına genel kurul kararıyla karar verilebileceği gibi, mahkeme kararıyla da ortağın şirketten çıkarılması imkanı vardır. Her iki şekilde ortaklıktan çıkarma konusu belli şartlara bağlanmıştır. Bu bültende, Türk Ticaret Kanunu’nun 640-641. maddelerinde düzenlenen limited şirket ortağının ortaklıktan çıkarılması, ortağın bu işleme karşı açabileceği dava ve ayrılma akçesi istemesi konularına değinilmiştir.
1) Ortakların Ortaklıktan Çıkarılma Gerekçeleri
Limited şirketlerde şirket ortağı iki şekilde ortaklıktan çıkarılabilmektedir. Birincisi, limited şirketin esas sözleşmesinde ortaklıktan çıkma sebeplerinin belirlenmiş olması ve bu sebeplerin gerçekleşmesi halinde şirket ortağının genel kurul kararıyla ortaklıktan çıkarılması halidir. İkinci olasılık ise şirket esas sözleşmesinde herhangi bir ortaklıktan çıkarma sebebi olmasa da haklı sebepler nedeniyle şirket ortağının şirketten çıkarılmasının mahkemeden istenmesidir. Aşağıda ayrı başlıklar altında bu konu irdelenecektir.
1.2) Şirket Sözleşmesinde Belirlenen Sebepler Nedeniyle Ortağın Şirketten Çıkarılması
Sözleşme özgürlüğü gereği, şirket esas sözleşmesi hazırlanırken şirket ortaklarının şirketten çıkarılması sebepleri bu sözleşmeye yazılabilmektedir. Sonradan esas sözleşme değişikliği yapılarak da ortakların şirketten çıkarılma sebepleri sözleşmeye eklenebilir. Şirket sözleşmesine ortaklıktan çıkarma sebeplerinin eklenebilmesi için, şirket sermayesini temsil eden tüm ortakların genel kurul toplantısında oybirliğiyle karar alması gerekmektedir. Esas sözleşmede şirketten çıkarılma sebeplerinini gösterilmiş olması ve bu sebeplerin somut olayda gerçekleşmesi halinde, şirket genel kurulunda alınacak bir kararla, ilgili şirket ortağının şirketten çıkarılması mümkündür.
Ortağın şirketten çıkarılması kararı alınabilmesi için genel kurulda özel bir yeter sayı ile karar alınması gerekmektedir. Ortaklıktan çıkarılma kararı, temsil edilen oyların en az üçte ikisinin çıkarma yönündeki oyu ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunmasıyla alınabilmektedir.
Hakkında şirketten çıkarılma kararı alınan ortak, kendisine bu durumun bildirilmesi üzerine çıkarılma yönündeki genel kurul kararına karşı üç ay içerisinde iptal davası açma hakkına sahiptir. Şirket ortağına bu bildirimin noter kanalıyla yapılması gerekmektedir. 3 aylık hak düşürücü süre geçmeden açacağı iptal davasında ortak, şirketten çıkarılma kararının alınmasını gerektirecek sebeplerin oluşup oluşmadığının ve çıkarmanın haklı/haksız olduğunun mahkeme tarafından incelenmesini sağlayabilecektir.
“İlk Derece Mahkemesince, iddia, savunma, ticaret sicil kayıtları ve tüm dosya kapsamına göre, TTK 640/2 maddesi gereğince ortaklıktan çıkarma kararının limited şirket genel kurulu tarafından alınabileceği, davalının şirketten çıkarılması konusunda alınmış bir ortaklar genel kurul kararının bulunmadığı, söz konusu genel kurul kararının limited şirketler açısından genel kurulun devredilmez yetkileri arasında olması sebebiyle önemli kararlar arasında olduğu, davalının şirketten çıkarılması konusunda alınmış ortaklar genel kurul kararının davanın ön şartını oluşturduğu, ayrıca TTK 638/2 maddesi gereğince şirket ortağının kendi adına ortaklıktan çıkarma davası talep etme hakkı olmadığı gerekçesiyle, davanın usulden reddine karar verilmiştir. Kararda usul ve yasaya aykırılık bulunmadığından onanmasına karar verilmiştir.”[1]
1.2) Haklı Sebeplerin Varlığı Nedeniyle Ortağın Şirketten Çıkarılması
Şirket ana sözleşmesinde ortaklıktan çıkarma sebeplerinin belirlenmemiş olması veya belirlenmiş olsa dahi bu sebeplerin dışında başka bir haklı sebebin ortaya çıkmış olması halinde, Türk Ticaret Kanunu yine de ortağın şirketten çıkarılmasına izin vermektedir. Üstelik şirketin haklı sebeple şirket ortağını ortaklıktan çıkarması hakkı, şirket sözleşmesiyle ortadan kaldırılmayacak bir haktır.
“Şirket sözleşmesinde bir ortağın ortaklıktan çıkarılması için sebepler öngörülmüş ise, şirket genel kurul kararı ilgili ortak ortaklıktan çıkarılabilir. TTK’nın 640/1. maddesi uyarınca, şirket sözleşmesinde bir ortağın ortaklıktan çıkarılması için sebepler öngörülmemiş ve ortağın şirketten çıkarılmasına mesnet durum, vakıa esas sözleşemede öngörülen hallerden birinin kapsamına girmiyor ise, ilgili ortağın ortaklıktan çıkarılması mahkeme kararı ile mümkündür. TTK’nın 640/3. maddesine uyarınca, şirketin istemi üzerine bir ortağın haklı sebeple ortaklıktan çıkarılmasına karar verilebilmesi için öncelikle şirket genel kurulunun bu yönde bir karar alması gerekir. Zira Kanun’un 616/1-h ve 621/1-h maddelerinden böyle bir kararın alınması gerektiği açıkça anlaşılmaktadır. Ayrıca TTK 616/1-h maddesi bir ortağın şirketten çıkarılması için mahkemeden istemde bulunulması hali şirket genel kurulunun devredilemez yetkilerinden biri olup, bir ortağın haklı sebeple limited şirket ortaklığından çıkarılması için genel kurul kararı alınmadan açılan davalarda eksikliğin giderilmesi için mahkemece şirkete verilen kesin süreye rağmen eksiklik giderilmez ise davanın usulden reddine karar verilmesi gerekir.”[2]
Haklı sebeplerin varlığı halinde ortaklıktan çıkarma, mahkemede şirket tarafından açılacak davada çıkarma kararı verilmesi ile mümkün olur. Ancak şirketin çıkarma davası açabilmesi için öncesinde yine temsil edilen oyların en az üçte ikisinin çıkarma oyu ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunmasıyla alacağı bir genel kurul kararıyla mümkündür. Yani önce genel kurul çıkarma davası açmaya karar vermelidir.
“..davalı şirketin iki ortağının olduğu gözönüne alındığında, her iki ortağın da aynı yönde oy kullanmaması halinde önemli kararlardan sayılan ortağın haklı sebeple ortaklıktan çıkarılması için genel kurul kararı bakımından nisabın oluşması mümkün değildir. Bu nedenle …tarihli genel kurulda alınan “7” numaralı karar bakımından TTK 621/h maddesindeki nisap gerçekleşmediğinden bu maddenin geçersizliğine hükmedilmesi gerekirken mahkemece bu karar bakımından davanın bölge adliye mahkemesince kısmen reddine karar verilmesi doğru görülmemiş, hükmün bu nedenle davacı yararına bozulmasını gerektirmiştir.”[3]
Ortağın şirketten haklı sebeplerle çıkarılabileceği Kanun’da düzenlenmiş ancak bu sebeplerin hangileri olduğuna madde metninde yer verilmemiştir. Haklı sebeplerin neler olduğu Yargıtay kararlarına ve doktrindeki görüşlere istinaden belirlenmektedir. Buna göre daha önce şirketten çıkarma için haklı sebep sayılan hususlardan örneklere aşağıda yer verilmiştir;
- Ortağın rekabet yasağına aykırı hareket etmesi,
- Ortağın iş ve işlemlerinin şirketin menfaatelerine zarar vermesi,
- Ortağın güveni kötüye kullanarak şirket mallarını kendisinin fiilen çalıştığı şirkete aktarması,
- Ortağın şirketle ilgilenmemesi, şirket toplantılarına katılmaması, katılmama yoluyla şirket sorunlarının çözümünü engellemesi,
- Şirketin diğer ortaklarına karşı haksız fiil işlemesi,
- Ortağın sürekli bir hastalık ya da maluliyet sebebiyle şirket işlerini göremez duruma gelmesi.
Sayılan sebepler örnek olarak verilmiş olup, bundan başka haklı sebepler de ortaya çıkmış olabilir. Burada önemli olan çıkarmayı gerektiren haklı sebebin, çıkarılması istenen ortağın şahsından kaynaklanan bir sebep olması ve bu nedenle diğer ortaklar için şirketin bu ortakla devam ettirilmesi imkansız hale gelmiş olmasıdır.
2) Çıkarma Davası
Ortaklıktan çıkarma davası şirket merkezinin bulunduğu yerdeki Asliye Ticaret Mahkemesi’nde açılmalıdır. Davayi şirket tüzel kişiliği açar. Davada basit yargılama usulü uygulanır. Mahkemenin çıkarma yönünde verdiği kararla birlikte ortağın ortaklık sıfatı sona erecek ve ortaklığa bağlı haklardan bu tarih itibariyle yararlanması mümkün olmayacaktır.
“Türk Ticaret Kanunu 640/3 fıkrası uyarınca açılmış limited şirket ortağının ortaklıktan çıkarılması davasında, dava açma hakkı şirkete ait olup, davacı şirket ortağının aktif dava ehliyetinin bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddi yönünde verilen kararda usul ve yasaya aykırılık bulunmamaktadır.”[4]
3) Ortağın Ayrılma Akçesi Talep Etmesi
Ayrılma akçesi, şirket ortağının çıkma veya çıkarılma ya da ölüm nedeniyle şirketten ayrılması sonucunda hak kazandığı, ayrılan şirket ortağının esas sermaye payının gerçek değeri üzerinden hesaplanarak ödenen bir tutardır. Burada gerçek değerine uyan ibaresiyle, bilanço değerinin kast edildiği amlaşılmalıdır. TTK madde 641/2’ye göre, şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.
Ayrılma akçesi;
- a) Şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,
- b) Ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa,
- c) Esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa, ayrılma ile muaccel olur.
Ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı, bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturur.
Ortaklıktan çıkarma davalarında, mahkeme ortağın çıkmasına karar verecek ve aynı zamanda bu yönde bir istem olmasa bile şirket ortağına ödenecek ayrılma akçesini hesaplayacaktır. Mahkemece şirketten çıkarılmasına karar verilen ortağın ayrılma akçesi, mahkeme kararının kesinleşmesiyle muaccel olacaktır.
4) Kanunun Ortağı Şirketten Çıkarmaya İmkan Tanıdığı Diğer Düzenlemeler
TTK madde 640 ve 641 düzenlemeleri dışında Kanun’da bazı hallerde şirket ortağının ortaklıktan çıkarılabileceğine ilişkin düzenlemeler de yer almaktadır. Buna göre, Sermaye koyma borcunu süresi içerisinde yerine getirmeyen ve bu konuda temerrüde düşen şirket ortağı, ıskat yoluyla şirketten çıkarılabilmektedir(TTK m. 482-483).
Bir şirket ortağı tarafından şirketin feshi davası açıldığı durumlarda, mahkemenin şirketin feshi yerine resen davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına karar verebileceği düzenlemesi Türk Ticaret Kanunu madde 636/3’te yer almaktadır. Bu durum feshin mahkeme tarafından son çare olarak değerlendirilmesi gerektiği ilkesine dayanmaktadır.
“..davacının şirket ortaklığından ayrılma yönünde bir iradesi olmadığı belirtilmişse de, TTK’nın 636/3. maddesiyle hakime tanınan takdir hakkının kullanılması bakımından şirket ortağının, ortaklıktan ayrılma yönünde bir irade ortaya koyup koymamasının önemi bulunmamaktadır. Somut olayın özelliklerine göre, bu yönde bir irade bulunmasa da şirketin fesih ve tasfiyesi yerine davacı ortağın ortaklıktan çıkarılmasına karar verilebilir. Bu itibarla, mahkemece, bozma ilamında işaret edildiği şekilde, şirketin feshini gerektirecek bir haklı sebep bulunup bulunmadığının belirlenmesi, haklı sebeplerin bulunduğunun tespiti halinde ise, somut olayın özelliklerine göre, şirketin feshi yerine davacı ortağın ortaklıktan çıkarılmasına veya başka bir alternatif çözüme karar verilip verilemeyeceğinin gerekçeleri ortaya konulmak suretiyle tartışılması ve hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, uyulan bozma ilamının gerekleri yerine getirilmeden dava tarihinden sonra gerçekleşen ve ıslaha da konu edilmeyen maddi vakıaya dayalı olarak şirket süresinin dolduğundan bahisle eksik incelemeye dayalı olarak karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.”[5]
Sonuç
Limited şirketlerde ortağın ortaklıktan çıkarılabilmesi belli şartların varlığı halinde mümkün kılınmıştır. Şirket esas sözleşmesinde bir şirket ortağının hangi sebeplere dayanarak şirketten çıkarılabileceği belirlemeleri yapılabileceği gibi, bu yönde bir belirleme olmasına gerek olmaksızın haklı sebeplerin varlığı durumunda ortağın şirketten çıkarılmasına karar verilmesi ve bu yönde bir dava açılması mümkündür. Mahkeme hangi sebeplerin haklı sebebp olarak görülebileceğini değerlendirdiği bu davada çıkarma kararının yanı sıra ayrılma akçesini de resen hesaplamaktadır.
Limited şirkette ortaklıktan çıkarma konularında daha fazla bilgi için ekibimize ulaşabilirsiniz.
Saygılarımızla.
Referanslar
ALTAŞ, Soner, (2016), Türk Ticaret Kanunu’na Göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık.
Türk Ticaret Kanunu.
Yargıtay 11. HD., E. 2019/462 E., K. 2019/7665.
Yargıtay 11. HD., 02.07.2014, E. 2013/18625, K.2014/12736.
Yargıtay 11. HD., E. 2020/1157, K.2020/5689.
Yargıtay 11. HD., E. 2019/2320 , K.2020/295.
Yargıtay 11. HD., E. 2019/2945, K. 2020/879.
[1] Yargıtay 11. HD., E. 2020/1157, K.2020/5689.
[2] Yargıtay 11. HD., E. 2019/2320 , K.2020/295.
[3] Yargıtay 11. HD., E. 2019/2945, K. 2020/879.
[4] Yargıtay 11. HD., 02.07.2014, E. 2013/18625, K.2014/12736.
[5] Yargıtay 11. HD., E. 2019/462 E., K. 2019/7665.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.