Limited şirketler bazı hallerde şirket esas sözleşmesinde belirlenmiş olan esas sermaye miktarını azaltmak isteyebilir. Şirketin ihtiyacının üzerinde bir sermayeye sahip olunması veya ortaklara kâr payı dağıtabilmek için bu yola başvurulduğu görülmektedir. Limited şirketin esas sermaye miktarını rakamsal olarak azaltabilmesi, Türk Ticaret Kanunu’nda özel bir prosedüre bağlanmıştır. Bu bültende, limited şirketlerin esas sermayelerini azaltabilmeleri için yerine getirmekle yükümlü olduğu şartlar ve usul işlemleri hakkında açıklamalara yer verilmiştir.
1) Esas Sermaye Azaltma Nedenleri
Limited şirketler farklı sebeplerle esas sermaye azaltma yoluna gidebilirler. Bunlardan en doğal olanı, şirketin ihtiyacından daha fazla bir sermayeye sahip olmasıdır. Şirket ihtiyacının üzerinde bir sermayeye sahipse, kullanılmayan bir sermayenin varlığı ortaya çıkacak bu durum da şirketin kâr payı oranlarını olumsuz yönde etkileyecektir. Şirketin kâr oranını yükseltmek esas sermaye azaltımı yoluyla mümkün olabilmektedir.
“Bir limited şirket sermayesini azaltarak, azaltılan kısmın yerine geçmek üzere bedelleri tamamen ödenecek yeni paylar çıkarmıyorsa, genel kurul, esas sözleşmenin gerektiği şekilde değiştirilmesini karara bağlar.”(TTK m.592, m.473)
Bir başka neden, bilanço açığını kapatarak ortaklara kâr dağıtımı yapabilmektir. Bilanço açıkları kapatılıp zararlar giderilmeden şirketin ortaklara kâr dağıtabilmesi mümkün değildir. Çünkü şirkte ortaklara kâr payı dağıtımını ancak net dönem kârından ve ayrılmış yedek akçelerden yapabilir. Bu sebeple de, zararın şirket kârından karşılanmasını beklemek yerine, esas sermaye azaltımına gidilerek ortaklara kâr dağıtımı yapılabilmesinin önü açılmış olmaktadır. Ancak bu amaçla gerçekleştirilecek olan esas sermaye azaltımı için öncelikle şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme yükümlülüklerinin ortaklar tarafından yerine getirilmesi şartı konulmuştur. TTK m. 592 bu konuda şöyle hüküm getirmektedir;
“Esas sermaye borca batık bilançonun iyileştirilmesi amacıyla, ancak şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme yükümlülüklerinin tamamen ödenmesi hâlinde azaltılabilir.”
2) Esas Sermaye Azaltma Yöntemleri
Esas sermaye azaltımı birkaç değişik yöntem kullanılarak gerçekleştirilebilir. Bunlar;
- Payların itibari değerlerinin düşürülmesi yöntemiyle
- Payların birleştirilmesi yöntemiyle,
- Payların yok edilmesi yöntemiyle,
- Payların iptal edilmesi yöntemiyle.
Payların itibari değerleri düşürülerek esas sermaye azaltılacaksa, pay sayısında bir değişiklik yapılmaz, sadece ortaklarının paylarının itibari değerleri düşürülür. Bu şekilde ortakların oy ve kâr payı haklarında bir değişiklik olmamaktadır. Ancak belirtilmelidir ki, bir payın itibari değeri 25 TL’den aşağı düşürülemez.
Pay sayısının azaltılması yönteminde ya paylar birleştirilerek ya da paylar yok edilerek esas sermaye azaltılır. Paylar birleştirilirse, esas sermaye paylarının itibari değeri değişmez, paylar belirli bir değişim oranına göre birleştirilerek pay sayısı düşürülür. Burada değişim oranları, azaltılan yeni sermayenin azaltımdan önceki sermayeye oranlanması suretiyle bulunur.
Payların iptal edilmesi durumunda ise, payların itibari değeri yine değişmezken, paylardan bazıları iptal edilerek sermaye azaltılır. Bu şekilde, ortakların oy ve kâr payı gibi haklarında değişimler olur. Bu sebeple, iptal edilen payların sahiplerinin buna onay vermesi gerekmektedir. Bazı ortakların payları yok edilebileceği gibi, tüm ortakların payları yine belli bir oran dahilinde yok edilerek de sermaye azaltımına gidilmesi mümkündür.
3) Esas Sermaye Nasıl Azaltılır; Yöntem ve Usul
Esas sermaye azaltılması özel bir prosedüre tabidir. Bunun için şirketin bazı kararlar alması, ilanlar yapması ve malî durumunu buna uygun hale getirmesi gerekmektedir. Türk Ticaret Kanunu’nun 592. maddesinde limited şirketlerde esas sermaye azaltımıyla ilgili ayrıca bir açıklama yapılmadan bu konuda anonim şirketlerin esas sermayesinin azaltılmasına ilişkin hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. TTK’nın anonim şirket esas sermaye azaltımına ilişkin hükümleri ışığında limited şirketlerdeki süreç aşağıdaki gibi özetlenebilir;
- Genel kurul toplantısına çağrı yapılması,
- Şirket esas sözleşmesinin değiştirilmesi için genel kurul kararı alınması,
- Alacaklılara çağrı yapılması,
- Esas sermaye azaltım kararının yerine getirilmesi,
- Azaltım kararının tescili ve ilanı.
3.1) Esas Sermaye Azaltımı Konusunda Genel Kurul Kararı Alınması
Esas sermaye azaltımı, bir esas sözleşme değişikliğini gerektirmektedir. Çünkü neticede esas sözleşmede yazılı olan bir değer değiştirilmektedir. Bunun içinse genel kurul kararı alınması zorunludur. Esas sermaye azaltımı için toplanacak olan genel kurula çağrının da bazı özellikleri taşıması gerekmektedir.
Esas sermayenin azaltımına karar verilebilmesi için, esas sermayenin azaltılmasına rağmen, şirket aktifinin alacaklıların haklarını tamamen karşılamaya yettiğinin belirlenmesi de gerekmektedir. Aksi takdirde sermaye azaltım kararı verilemez. Bu konuda kanun koyucu şirket alacaklılarını korumak istemektedir. Sermayenin azaltılmasına rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifin şirkette var olduğunu yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavirlerin, denetime tabi limited şirketlerde ise denetçilerin tespit etmesi gerekmektedir(TSY m.96/1-c). Genel kurul çağrısı ve toplantısından önce bu işlemlerin tamamlanması gerekmektedir. ardından çağrının kanuna uygun şekilde yapılması ve gündeme esas sermaye azaltımının belirtilen şekilde eklenmesi gerekmektedir.
“Genel kurul toplantısına ilişkin çağrı ilanlarında, mektuplarda ve internet sitesi bildiriminde, sermaye azaltılmasına gidilmesinin sebepleri ile azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağı ayrıntılı bir şekilde ve hesap verme ilkelerine uygun olarak açıklanır. Ayrıca müdür veya müdürler kurulu bu hususları içeren bir raporu genel kurula sunar, genel kurulca onaylanmış rapor tescil ve ilan edilir.”(TTK m.473, m.592)
Görüldüğü üzere toplantı çağrısında sermaye azaltımının gerekçesinin ve amacının, azaltmanın ne şekilde yapılacağının ortaklara açıklanması zorunlu kılınmıştır. Genel kurulda ancak bu suretle sağlıklı bir karar alınabileceğini öngören kanun koyucu, konunun toplantı öncesine açıklığa kavuşturulmasını beklemektedir.
Müdür veya müdürler kurulu da sermayenin neden, nasıl ve ne şekilde azaltılacağını içeren bir raporu genel kurula sunmak zorundadır.
Genel kurulda esas sermayenin azaltılması kararları, sermayenin en az yüzde yetmiş beşini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oylarıyla alınır.(TTK m.592, m.473/3, 421/3). İlk toplantıda bu çoğunluğun sağlanamaması halinde yapılacak diğer toplantılarda da aynı çoğunluk aranacaktır.
Genel kurul kararında esas sermaye azaltımının hangi şekilde yapılacağı ve kullanılacak yöntem gösterilmelidir.
Son olarak belirtilmelidir ki sermaye ancak limited şirketler için Kanun’da öngörülen en az sermaye tutarı olan 10.000 TL’ye kadar azaltılabilir. Esas sermayenin azaltımının bu değerin altına düşürülmesi mümkün değildir.
3.2) Alacaklılara Çağrı Yapılması
Yukarıda belirtilen şekilde genel kurul esas sermayenin azaltılmasına karar verdiği takdirde, müdür veya müdürler kurulu, bu kararı şirketin internet sitesine koyar. Ayrıca Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve aynı zamanda esas sözleşmede gösterilen biçimde(örneğin ulusal veya yerel gazetede) , yedişer gün arayla, üç defa ilan eder. İlanda alacaklılara, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesindeki üçüncü ilandan itibaren iki ay içinde, alacaklarını bildirerek bunların ödenmesini veya teminat altına alınmasını isteyebilecekleri belirtilir. İlândan başka, şirketçe bilinen alacaklılara ayrıca çağrı mektupları gönderilir.
Alacaklılara yapılan bu bildirimin sebebi, sermayenin ancak alacaklılara verilen sürenin sona ermesinden ve beyan edilen alacakların ödenmesinden veya teminat altına alınmasından sonra azaltılabilecek olmasıdır. Çünkü bu şartlar yerine getirilmediği takdirde, alacaklılar şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde sermayenin azaltılması işleminin tescilinin ilan edilmesinden itibaren iki yıl içinde sermayenin azaltılmasının iptali davası açabileceklerdir. Alacaklar için gösterilen teminatın yeterli olmaması halinde de iptal davası açılabilecektir.
Bu durumun istisnası, sermaye, zararlar sonucunda bilançoda oluşan bir açığı kapatmak amacıyla ve bu açıklar oranında azaltılacak olursa, yönetim kurulunca alacaklıları çağırmaktan ve bunların haklarının ödenmesinden veya teminat altına alınmasından vazgeçilebilir.
3.3) Sermaye Azaltımı Kararının Uygulanması
Esas sermayenin azaltılması kararının fiilen uygulanmasına geçilebilmesi için alacaklılara verilen sürenin dolması ve bildirilen alacakların ödenmesi ya da teminat altına alınması gerekir. Azaltma kararının uygulanabilmesi için, pay senetleri miktarının, değiştirme veya damgalama yoluyla ya da diğer bir şekilde azaltılmasının gerekli olduğu hâllerde bu husus için yapılan ihtara rağmen geri verilmeyen pay senetleri şirketçe iptal edilebilir. Yapılan ihtarda, şirkete geri verilmeyen senetlerin iptal edilecekleri yazılır. (TTK m.592, 475)
Şirket ortaklarının, değiştirilmek üzere şirkete geri verdikleri pay senetlerinin miktarı, karar gereğince değiştirmeye yetmezse, bu senetler iptal olunarak bunların karşılığında verilmesi gereken yeni senetler satılıp paylarına düşen miktar şirkette saklanır. (TTK m.592, 475)
Esas sermayenin azaltılmasından dolayı kayıtlara göre doğacak defter kârı ise sadece payların yok edilmesinde kullanılabilir.(TTK m.592, 473).
3.4) Kararın Tescili
Genel kurul kararının alınması ve yukarıdaki süreçlerin tamamlanmasından sonra esas sermayenin azaltılmasına dair kararın ve sermayenin bu karar doğrultusunda gerçekten azaltıldığının ticaret siciline tescil ettirilmesi gerekmektedir. Tescilin yapılması için müdür veya müdürler kurulu, gerekli belgelerle birlikte ticaret sicili müdürlüğüne başvurulması gerekmektedir. Ticaret sicili müdürlüğüne aşağıda belgelerin başvuruda sunulması gerekmektedir;
- Sermayenin azaltılmasının ne tarzda yapılacağının gösterildiği sermaye azaltılmasına dair genel kurul kararının noter onaylı örneği.
- Sermayenin azaltılmasının sebepleri ile azaltmanın amacı ve azaltmanın ne şekilde yapılacağını gösterir şirket müdürü veya müdürleri tarafından hazırlanmış ve genel kurul tarafından onaylanmış sermayenin azaltılmasına ilişkin rapor.
- Sermayenin azaltılmasına rağmen şirket alacaklılarının haklarını tamamen karşılayacak miktarda aktifin şirkette mevcut olduğunun belirlenmesine ilişkin yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ya da denetime tabi şirketlerde denetçinin bu belirlemelere ilişkin raporu.
- Şirket sözleşmesinin değişiklikten sonraki yeni duruma uyarlanmış metni.
- Şirket alacaklılarına yedişer gün arayla üç defa çağrı yapıldığına dair sicil gazetesi örnekleri.
- Alacakların ödendiği veya teminat altına alındığını gösteren belge örnekleri
Sermaye, zararlar sonucunda bilançoda oluşan bir açığı kapatmak amacıyla ve bu açıklar oranında azaltılacak olursa ayrıca;
- Şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme yükümlülüklerinin tamamen ödendiğini gösteren belge birinci fıkrada belirtilen belgelere ek olarak müdürlüğe verilir,
- Şirket müdürlerince alacaklıları çağırmaktan ve bunların haklarının ödenmesinden veya teminat alınmasından vazgeçilmiş ve buna ilişkin müdürler kurulu kararı müdürlüğe ibraz edilmiş ise şirket alacaklılarına yedişer gün arayla üç defa çağrı yapıldığına dair sicil gazetesi örnekleri ve alacakların ödendiği veya teminat altına alındığını gösteren belge örnekleri aranmaz.
SONUÇ
Limited şirketlerin esas sermaye paylarının azaltılmasında Kanun ve Yönetmelikte öngörülen usulü eksiksiz yerine getirmesi gerekmektedir. Özellikle alacaklılara yapılacak çağrı ve neticesinde bildirilen alacakların ödenmesi veya teminat altına alınması oldukça önemlidir. Çünkü aksi takdirde alacaklıların sermaye azaltma kararının iptali için dava açmaları söz konusu olabilmektedir.
Konuyla ilgili daha ayrıntılı bilgi ve hukuksal destek için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
Saygılarımızla.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.
REFERANSLAR
ALTAŞ, Soner, (2016), Türk Ticaret Kanununa Göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık, s. 424-433.
BİLGİLİ, Fatih/DEMİRKAPI, Ertan, (2013), Şirketler Hukuku Dersleri, Dora Yayıncılık, s.417-418.
Türk Ticaret Kanunu.
Ticaret Sicil Yönetmeliği.