Başlayan icra takibini durdurmak, takibin ilerleyip malvarlığına haciz konmasına engel olmak için borçlu birtakım imkanlara sahiptir.“İLAMSIZ” icra takiplerinde başlamış bir icra takibini durdurmak için, borçlu ödeme emrine itiraz eder. Boçlunun yaptığı itirazla icra takibi kendiliğinden durur, alacaklı haciz ve satış gibi işlemlere artık devam edemez. Alacaklı duran takibe devam edebilmek için borçlunun itirazının kaldırılması ya da iptali için dava açmaktadır. Ancak eğer alacaklı “İLAMLI” icra takibi yapmışsa borçlunun icra takibini durdurması bu kadar kolay olmaz. Bu durumda borçlunun kanunda aranan şartları yerine getirip icranın durdurulması veya icranın geri bırakılması talebinde bulunması gerekir. Bu bültende, ilamlı icra sürecinde icranın durdurulması veya ertelenmesi için gerekli prosedürler üzerinde duracağız.
Anahtar Kelimeler: İlamlı İcra, Cebri İcra, İcranın Geri Bırakılması, Tehir-i İcra, İcranın Durdurulması.
1.İCRANIN DURDURULMASI(TEHİR-İ İCRA) NEDİR?
Alacaklı, elinde bir “mahkeme kararı” varsa “İLAMLI” icra takibi başlatacaktır. İlamlı icrada alacaklının elindeki belgeler ispat gücü oldukça yüksek belgelerdir. Alacaklı elinde ilam niteliğinde olan belgelerden biri varsa bu belgelerle de ilamlı icra takibi başlatabilir. Örneğin, mahkeme huzurunda yapılan sulhler, kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içeren düzenleme şeklindeki noter senetleri, tüketici hakem heyeti kararları, arabuluculuk yeva uzlaşma belgeleri de ilamlı icra takibi başlatılmasına yarayan belgelerdendir. Bu belgeler alacaklının hakkını ispatlayan nitelikte kuvvetli belgelerdir. Bu nedenle, alacaklı ilamlı icra takibi başlattığında borçlunun yapabileceği şey mahkeme kararına karşı Yargıtay’da veya Bölge Adliye Mahkemelerinde itiraz etmektir.
İstinaf veya temyiz başvurusu dediğimiz bu itirazlarla da icra takibi durmaz. Dava Yargıtay ya da Bölge Adliye Mahkemelrinde yeniden görülürken, bir yandan icra takibi de devam eder. Yani karara itiraz ettiği halde borçlunun malları bu icra takibi nedeniyle borçluya icra emri gönderilebilir, borçlunun malları veya maaşı haczedilebilir. Borçlu belki de Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’nde haklı çıkacağı bir davada borçlu olmadığı halde icra tehdidi altında para ödemek zorunda kalabilir. Bunu önlemek için icranın durdurulması prosedürünün yerine getirilmesi gerekir. Uygulamada tehir-i icra adıyla bilinen icranın durdurulması veya icranın geri bırakılması başvurusu yapılmasıyla, borçlunun ilamlı icra takibini durdurması mümkündür. Borçlunun icra takibini durdurabilmesi için belli bazı sebeplerin varlığını yine belli belgelerle ispat etmesiyle mümkündür.
2. HANGİ KARARLAR HAKKINDA TEHİR-İCRA TALEP EDİLEBİLİR?
Tehir-i icra yani icranın durdurulması, mahkemece bir karar verilmiş ve bu kararın ilamlı icra takibine koyulması halinde gündeme gelir. Hukukumuzda mahkemeden verilen kararlar kural olarak icra takibine koyulabilir. Bunun için kararın Yargıtay veya BAM incelemesinden geçerek kesinleşmesini beklemeye gerek yoktur. Dolayısıyla kesinleşmeden icraya koyulabilen tüm kararlar hakkında tehir-icra talep edilmesi mümkünken, kesinleşmeden icra edilemeyecek kararlar hakkında tehir-icra talep edilemez. Buna ek olarak, mahkemeden verilen karar kesin hüküm niteliğindeyse yani bu karara karşı Yargıtay’a veya BAM’a itirazda bulunulamayacak ise bu karar için tehir-i icra talebinde de bulunulamaz. Yine, nafaka ödenmesine dair kararlar hakkında tehir-i icra talebinde bulunulamaz.
2.İCRANIN DURDURULMASI(TEHİR-İ İCRA) BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?
Borçlunun Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemleri’nde karara itiraz etmesi tek başına icra takibini durdurmaz. Borçlu, icrayı durdurmak için;
- Öncelikle davanın konusu ve miktarına göre Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’nde karara itiraz etmeli ve bu itirazında icranın durdurulmasını açıkça talep etmelidir. Buna uygulamada tehir-icra talepli istinaf/temyiz denir. İcranın durdurulmasına Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemeleri karar verir. Ancak borçlunun mutlaka istinaf veya temyiz dilekçesinde icranın durdurulması için talepte bulunması gerekir.
- Borçlu karara itiraz etmesinin ardından davaya bakmakta olan mahkemeden, Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’nde icranın durdurulması talepli itirazda bulunduğunu belirtip, bir derkenar alır ve bur derkenarla icra dosyasına talep açar. Derkenarla birlikte icra dosyasına talep açılmasının ardından borçlu, icra müdüründen Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi bu konuda karar verinceye dek kendisine süre verilmesini istemelidir.
- İcra müdürü, bu süreyi vermek için borçludan alacağın tamamı ve üç aylık faizi kadar bir teminat göstermesini isteyecektir. Borçlu teminat göstermezse, icra müdürü süre vermeyecektir. Borçlu alacağın tamamı kadar tutarda parayı, banka teminat mektubunu veya taşınmazını teminat olarak gösterebilir. Eğer bir gayrimenkul teminat gösterilecekse, bunun üzerinde haciz olmaması gerekir. Borçlu adli yardımdan yararlanıyorsa teminat göstermesine gerek yoktur. İcra dairesine gösterilen teminat, taşınır rehni, esham, tahvilat veya taşınmaz rehni ve banka kefaleti ise borçlunun bu teminatın kabul edildiğini gösteren bir kararı icra mahkemesinden alıp icra dairesine sunması gerekir. Alacağı karşılayacak mitarda teminat gösterildiği takdirde, lacağı aşan miktardaki hacizlerin kaldırılması gerekir. Aşağıda buna ilişkin Yargıtay kararı konuyu iyi özetlemiştir
“İİK’nun 36. maddesi gereğince; ilâmı temyiz eden borçlu, hükmolunan para veya eşyanın resmî bir mercie depo edildiğini ispat eder yahut hükmolunan para veya eşya kıymetinde icra mahkemesi tarafından kabul edilecek taşınır rehin veya esham veya tahvilât veya taşınmaz rehin veya muteber banka kefaleti gösterirse veya borçlunun hükmolunan para ve eşyayı karşılayacak malı mahcuz ise, icranın geri bırakılması için Yargıtay’dan karar almak üzere icra müdürü tarafından kendisine uygun bir süre verilir. Öte yandan İİK’nun 85. maddesi uyarınca borçlunun mal ve haklarından, alacaklının ana para, faiz ve masraflar dahil tüm alacağına yetecek miktarı haczolunur. Buna göre, dosya alacağının tamamının icra müdürlüğüne yatırılması halinde, mevcut hacizler aşkın hale geleceği gibi, hacizlerin devam etmesinde alacaklının da hukuki yararı kalmayacağından kaldırılmaları gerekir. Yargıtay’dan tehiri icra kararı almak üzere icra müdürlüğü tarafından mehil verilebilmesi için ibraz edilen teminat mektubu veya yatırılan nakdi teminat, ödeme yerine geçmez ise de, borçlu tarafından yatırılan teminatın, yatırıldığı tarih itibari ile icra takip dosyası alacağını tüm fer’ileri ile birlikte karşılaması halinde, mevcut hacizlerin aşkın hale geleceği kuşkusuz olduğu gibi hacizlerin devam etmesi İİK’nun 85/son maddesiyle de bağdaşmayacaktır.
Şikayetçi tarafından, dosya hesabında tespit edilen borç miktarını fazlası ile karşılar miktarda teminat mektubu icra dairesine sunulmak suretiyle dosya borcu depo edilmiş olduğundan, daha önce konulmuş bulunan hacizlerin aşkın hale gele ceğinin kabulü gerekir.”
- İcra müdürü, borçluya Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’nden icranın durdurulması kararı getirmesi için uygun bir süre verir bu süre 60-90 gün aralığında olabilmektedir. Eğer bu sürede karar çıkmazsa yeniden süre verilebilir.
2.1. İcranın Durdurulmasına Karar Verilirse
Sonuçta, Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi, borçlunun talebini haksız bulursa reddedebilir; haklı bulursa icranın durdurulmasına karar verir. İcranın durdurulmasına karar verilirse icra dairesi ilamın icrasını istinaf veya temyiz incelemesinin sonuçlanmasına kadar erteler. Alacaklı da bu süre içinde borçluya karşı bir girişimde bulunamaz.
2.2. İcranın Durdurulması Talebi Reddedilirse
Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’ndeki denetim incelemesi sonunda, bölge adliye mahkemesi borçluyu haksız bulur da başvurunun reddine veya hükmün onanmasına karar verirse, icranın durdurulması kararı kendiliğinden kalkar ve icra takibine alacaklı devam edebilir. Alacaklı gösterilmiş olan teminattan alacağını alır. Teminat alacak miktarını karşılmazsa borçlunun malları haczedilip satılarak alacaklıya ödeme yapılır.
Bir hatırlatma; teminat gösterilerek bu şekilde icranın durdurulması nafaka ödenmesine ilişkin kararlarda mümkün değildir.
3. İCRANIN GERİ BIRAKILMASI NEDİR?
Borçlu, henüz Yargıtay veya Bölge Adliye Mahkemesi’nin denetiminden geçmemiş kararlara karşı Yargıtay veya BAM’da yapacağı itirazla birlikte icranın durdurulmasını isteyebilir. Bunun yanında borçlunun başvurabileceği bir imkan daha vardır; borçlu sadece belli sebeplerin bulunması nedeniyle İcra Mahkemeleri’nden hakkındaki ilamlı icra takibinin iptalini veya ertlenmesini isteyebilir. Borçlu, sadece şu üç sebepten birine dayanarak İcra Mahkemesi’nden icranın geri bırakılmasını isteyebilir;
- Borcunu ödediği
- Borcun zamanaşımına uğradığı
- Borcun ödenmesi için kendisine süre tanındığı.
Böylesi durumlar varsa borçluya karşı başlatılan takip haksız olup, takibin iptali veya ertelenmesi İcra Mahkemesi’nin vereceği kararla mümkündür.
4. İCRANIN GERİ BIRAKILMASI TALEBİ NE ZAMAN ÖNE SÜRÜLMELİDİR?
Dava henüz sonuçlanmamışsa, yani hüküm verilmemişse bu aşamada icranın geri bırakılması istenemez. Çünkü bu aşamada borçlu bütün savunmalarını dava içinde mahkemede ileri sürmeli ve ispat etmelidir.
Davada hüküm verildikten sonraki dönemde borçlu borcun sona ermesini sağlamışsa veya alacaklı ile uzlaşıp borcunu erteletmişse icranın geri bırakılmasını isteyebilir. Bu dönemi de icra emrinin borçluya tebliğinden önceki dönem ve icra emrinin tebliğinden sonraki dönem olarak ikiye ayırarak incelemek gerekir;
4.1. İCRA EMRİNİN TEBLİĞİNDEN ÖNCE İCRANIN GERİ BIRAKILMASI
Alacaklı davayı kazandıktan sonra borçlu borcunu ödemiş veya ödemesi için alacaklıdan süre almış, yani borcunu erteletmiş olabilir. Ya da alacaklı borçluya karşı takip başlatana kadarki süreçte alacak zamaşımına uğramış olabilir. Bunlara rağmen alacaklı yine de ödenmiş, ertelenmiş veya zamanaşımına uğramış bir borcu borçludan talep ediyorsa, borçlu İcra Mahkemesi’ne başvurarak icranın geri bırakılmasını istemelidir.
Borçlu icranın geri bırakılması için İcra Mahkemesi’ne icra emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde başvurmalıdır.
4.1.2. Borçlu Borcu Ödemişse veya Erteletmişse İcra Takibini Nasıl İptal Ettirebilir veya Erteletebilir?
İcra Mahkemesinin icranın geri bırakılması kararı verebilmesi için borçlunun borcu ödediğini veya herhangi bir sebeple borcun sona erdiğini yetkili mercilerce düzenlenmiş veya onaylanmış senetlerle veya icra dairesi, icra mahkemesi veya mahkeme önünde ikrar edilmiş senetle ispat etmelidir. Örneğin noter senetleri, icra tutanakları ispat için kullanılabilir. İmzası ikrar edilmiş adi senet ispat için kullanılamaz. Mahkeme önünde alacaklı tarafından ikrar edilen belgeler ise kullanılabilir. Aynı şekilde borçlu alacaklının kendisine süre tanıdığını da aynı belgelerle ispat etmelidir. Alacaklı, borçlunun mahkemeye sunduğu senetteki imzanın kendisine ait olmadığını öne sürerse, borçlunun icranın geri bırakılması talebi reddedilir. Çünkü İcra Mahkemeleri, imzanın sahteliği incelemesini yapamazlar. Borçlunun icranın geri bırakılması talebi reddedilir ve borçlu aslında borçlu olmadığı bir parayı ödemek zorunda kalırsa, istirdat davası açmalıdır. Bu davada imzanın kime ait olduğu belirlenerek borçlu haklı çıkarsa ödediği parayı geri alabilecektir.
4.1.3. Borç Zamanaşımına Uğramışsa İcra Takibi Nasıl Geri Bırakılır?
Borcun zamanaşımına uğradığı iddiası mahkeme kararındaki tarihe bakılarak hesaplanabilir. Borçlunun ayrıca bir belge getirmesine gerek yoktur. Mahkeme kararları 10 yıl içinde takibe konulmalıdır;konulmazsa zamanaşımına uğramış olur. Buna göre İcra Mahkemesi gerekli hesaplamayı yapacaktır.
Alacaklı zamanaşımının durduğunu veya kesildiğini ileri sürerse, bu iddiasını resmi belgelerle veya borçlunun imzasını inkar etmediği senetle ispat etmelidir. Eğer alacaklı bunu ispatlayamazsa borç zamanaşımına uğramış sayılır.
İcra mahkemesi, zamanaşımı nedeniyle icranın geri bırakılmasına karar verirse, bu karardan itibaren 7 gün içinde alacaklı davanın ilgisine göre genel mahkemelerde bir dava açmalıdır. Eğer dava açmazsa borcun zamanaşımına uğradığı hususu kesinleşir.
4.2. İCRA TAKİBİNİN BAŞLAMASINDAN SONRA İCRANIN GERİ BIRAKILMASI
İlamlı icra takibi başladıktan yani borçluya icra emri gönderildikten sonraki aşamada borçlu borcunu ödemiş veya ödenmesini erteletmiş olabilir. Yine bu dönemde borç zamanaşımına uğramış olabilir.
Ancak bunlara rağmen alacaklı borçluya karşı icra takibine devam etmekte haksız yere ısrar ediyorsa, borçlu İcra Mahkemesinden icranın geri bırakılmasını her zaman isteyebilir. Burada 7 günlük süre sınırlaması yoktur.
Borçlu icra mahkemesinde iddiasını resmi belge ve senetlerle yapmak zorundadır. Noter senetleri, icra tutanakları gibi belgelerle iddiasını ispatlamalıdır. Borçlunun elinde bu türden belgeler yoksa icranın geri bırakılması talebi reddedilir.
5. İCRA MAHKEMESİNİN VERECEĞİ KARAR VE KARARA KARŞI BAŞVURULABİLECEK YOLLAR
5.2. İcranın Geri Bırakılması Talebi Kabul Edilirse
İcra mahkemesi yaptığı inceleme üzerine, borçlunun borcu ödediğine veya başka bir sebeple borcun sona ermiş olduğuna kanaat getirirse, takibi iptal eder. Böylelikle icra takibi son bulur, alacaklı icra takibine artık devam edemez. Ancak alacaklının genel mahkemelerde dava açması hala mümkündür.
İcra mahkemesi borcun ertelendiği iddiasını haklı bulursa, takibi iptal etmez fakat erteler. Borçluya verilen süre boyunca icra takibi durur. Süre sona erince borç hala ödenmemişse takibe devam edilir.
5.3. İcranın Geri Bırakılması Talebi Reddedilirse
İcra mahkemesinde borçlu resmi belgelerle iddiasını ispat edemezse, icranın geri bırakılması talebi reddedilir. Bu durumda borçlu borcu ödemek zorunda kalacaktır. Ödemediği takdirde malları haczedilip satılarak alacaklıya ödenir.
Borçlu bu karara karşı istinaf/temyiz yoluna da gidebilir. Borçlu teminat göstererek Yargıtay veya BAM’dan icranın geri bırakılmasını talep edebilir. Borçlunun yeterli miktarda malı haczedilmişse, ayrıca teminat göstermesi gerekmez.
İnceleme sonucunda Yargıtay veya BAM, borçluyu haksız bulursa icranın geri bırakılması kararı kendiliğinden kalkar. Alacaklı, borçlunun gösterdiği teminattan alacağını tahsil eder. Teminat borcun tamamının ödenemsine yetmezse, borçlunun malları haczedilip satılarak alacaklıya verilir.
İnceleme sonunda Yargıtay veya BAM, borçluyu haklı bulursa icranın durdurulması kararı verir. İİK madde 36’ya göre “Bölge adliye mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmesi veya Yargıtayca hükmün onanması hâlinde alacaklının istemi üzerine başkaca işleme gerek kalmaksızın teminata konu olan para alacaklıya ödenir. Mal ve haklar ise, malın türüne göre icra dairesince paraya çevrilir. İlâm alacaklısının teminat üzerinde rüçhan hakkı vardır.” Başvurunun esastan reddi veya hükmün onanması dışında bir karar verilirse, İcra mahkemesi de Yargıtay veya BAM’ın kararına uyarsa, teminat hemen borçluya iade edilmez, teminatın iadesi için davaya bakan mahkemeye müracaat edilmelidir. Teminatın iade edilip edilmeyeceğine mahkemece karar verilir.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Hakkında haksız yere icra takibi yapıldığını düşünen kişiler, borçlu olmadıkları bir parayı icra tehdidi altında ödemekten kurtulmak için icranın durdurulması veya geri bırakılması prosedürünü gerçekleştirmelidir. Zamanlaması ve ispatı özellik arz eden bu konudaki sorunlarınızda profesyonel hukuki destek almanızı öneriyoruz.
Saygılarımızla.
REFERANSLAR
BULUR, Alper, İcra ve İflas Hukuku, Monopol Yayınları, Ankara, 2020, s.139.
2 BULUR, a.g.e., s.140;İİK m.38.
3 PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet, 2015, İcra ve İflas Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, s.322.
4PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN ÖZKAN/ÖZEKES, .a.g.e., s.322;HMK m.350;HMK m.367;İİK m. 36.
5ERCAN, İsmail, İcra ve İflas Hukuku, 2016, Themis Yayınları, Kuram Kitap Umuttepe Yyaınları, Kocaeli, s.234.
6Yargıtay 12. HD., E.2018/6293, K.2019/4022, T.11.03.2019; Yargıtay 12. HD., E.2018/5707, K.2019/3144, T.27.02.2019.
7 İİK m. 36/6.
8 İİK m. 36/4.
9 ERCAN, a.g.e., s.237.
10ERCAN, .a.g.e., s.236.
11PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN ÖZKAN/ÖZEKES, .a.g.e., s.327.
12ERCAN, a.g.e., s.237; Yargıtay 12. HD., E. 2018/11363, K. 2018-13109, T. 10/12/2018.
13 Yargıtay 12. HD., E.2020/6189, K.2020/8292, T.08.10.2020;PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN ÖZKAN/ÖZEKES, .a.g.e., s.330; İİK m.33/2.
14 BULUR, a.g.e., s.147.
15İİK m.72.
16 PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN ÖZKAN/ÖZEKES, .a.g.e., s.330.;İİK m.33/a;İİK m.39).
17İİK madde 33a/II; PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKİN ÖZKAN/ÖZEKES, .a.g.e., s.329.
18 Yargıtay 12. HD, E.2018/6364, K.2019/4639, T.19.03.2019.
19BULUR, a.g.e., s.147.
20BULUR, a.g.e., s.146.
21ERCAN, a.g.e., s.238.
22ERCAN, a.g.e., s.238-239.
23İİK m. 36/5.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.