İhtiyati Hacze İtiraz

 

İhtiyati haciz kararı, alacaklının alacağına kavuşmasını sağlamaya yönelik bir geçici hukuki koruma türüdür. İhtiyati haciz kararı verildiğinde, borçlunun mallarına geçici olarak el konulmuş olmaktadır. İhtiyati hacze alacaklının talebi halinde mahkemece karar verilebilir. Mahkeme ihtiyati hacze karar verirken borçlu tarafı dinleyebilir veya borçluyu dinlemeden de ihtiyati haciz kararı verebilir. Uygulamada da genellikle borçlu taraf dinlenmeden ihtiyati haciz kararı verilmektedir. Burada borçlunun dinlenmesine mahkemece karar verilmesi halinde henüz ihtiyati haciz kararı verilmeden borçlunun mallarını kaçırması ve hakkındaki icra takibi ya da davayı sonuçsuz bırakması söz konusu olabileceğinden, borçlu dinlenilmeden ihtiyati haciz kararı verilmektedir. Bu sakıncaları ortadan kaldırmak bakımından alacaklı lehine sonuçlar doğuran bu uygulama diğer yandan borçlu için adaletsiz sonuçların ortaya çıkmasına sebebiyet verebilmektedir. Örneğin; ihtiyati haczin şartları gerçekte oluşmamışken mahkemece borçlu aleyhine ihtiyati haciz kararı verilmiş olabilir veya mahkeme yetkisiz olduğu halde ihtiyati haciz kararı vermiş olabilir. Bu tür sakıncaların ortadan kaldırılması amacıyla borçluya ihtiyati haciz kararına itiraz imkânı tanınmıştır. Borçlu ihtiyati hacze süresinde itiraz ederek kaldırılmasını sağlayabilir.

Bu bültende ihtiyati haciz kararına itirazın şartları, sebepleri ve sonuçları üzerinde yoğunlaşılmıştır.

1.    İhtiyati Hacze İtirazın Şartları

Borçlunun hakkında verilen ihtiyati hacze itiraz edebilmesinin ilk şartı, ihtiyati haciz kararının kendisi dinlenilmeden verilmiş olmasıdır. Şayet ihtiyati haciz kararı borçlu taraf dinlenerek verilmişse, borçlunun bu karara itiraz edebilmesi mümkün olmaz. İİK’nun 265. maddesine göre;

“Borçlu kendisi dinlenmeden verilen ihtiyatî haczin dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine ve teminata karşı; huzuriyle yapılan hacizlerde haczin tatbiki, aksi hâlde haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren yedi gün içinde mahkemeye müracaatla itiraz edebilir.”

İhtiyati hacze itiraz sadece madde metninde sayılan sınırlı sebeplere istinaden yapılabilmektedir. Bunlar dışında başka nedenlerle itirazda bulunulması mümkün değildir. Buna göre; ihtiyati hacze itiraz, ihtiyati haczin dayandığı sebeplerle ilgili yapılabilir, yetkisiz mahkeme tarafından ihtiyati haciz kararı verildiği iddiasıyla yapılabilir veya teminat konusunda itirazda bulunulabilir.

Borçlu dışında ihtiyati hacizden menfaatleri etkilenen üçüncü kişiler de ihtiyati hacze itiraz edebilirler. Ancak bunların yapacağı itirazlar mahkemenin yetkisine ilişkin olamaz. Sadece ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ve teminata yönelik itirazlarda bulunabilirler.

Borçlu itirazını dayandırdığı bütün belgeleri itiraz dilekçesine eklemek zorundadır.

2.    İhtiyati Hacze İtiraz Süresi

İhtiyati haczin 7 günlük hak düşürücü süre içinde yapılması gerekmektedir. Sürenin başlangıcı, borçlunun hazır bulunduğu ihtiyati hacizlerde haczin uygulandığı tarih, borçlu hazır bulunmadığı durumda yapılan hacizlerde ise haciz tutanağının kendisine tebliği edildiği tarih kabul edilerek hesaplanır. Hâkim ihtiyati hacze itirazın süresinde yapılıp yapılmadığını kendiliğinden araştırıp göz önüne almakla yükümlüdür.

3.    İhtiyati Hacze İtirazın Yapılacağı Görevli ve Yetkili Mahkeme

İhtiyati haciz kararına itiraz, ihtiyati hacze karar veren mahkemeye yapılmalıdır. İnceleme de aynı mahkeme tarafından ve duruşmalı olarak gerçekleştirilmelidir. Aşağıda Yargıtay kararlarında bu hususlara vurgu yapılmıştır;

“İzmir 1. Asliye Ticaret Mahkemesince ise İİK 264. madde uyarınca ihtiyati haciz konusu alacak ile ilgili bir dava açılmış olması hali dışında ihtiyati haciz kararına itirazın İİK 265. madde hükmü çerçevesinde ihtiyati haciz kararını vermiş olan mahkemeye yapılacağı ve o mahkemece İİK 265. madde kapsamında karara bağlanacağı, somut olayda ihtiyati haciz kararı veren … 2. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2015/204 değişik iş sayılı dosyası ile itirazın kabulüne karar verilip itirazı inceleyen mahkeme tarafından görevsizlik ve yetkisizlik kararı verilemeyeceği, itiraz hakkında ihtiyati haciz kararının kaldırılması ya da değiştirilmesine karar verecek görevli mahkemenin … 2. Asliye Hukuk Mahkemesi olduğu gerekçesiyle görevsizlik kararı verilmiştir.

Mahkeme, gösterilen sebeplere hasren tetkikat yaparak itirazı kabul veya reddeder.”
Somut olayda borçlu…Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından mahkemenin yetkisine itiraz edilmiş olup bu durumda gösterilen sebeplere hasren tetkikat yaparak itirazı kabul veya reddedecek olan mahkeme, ihtiyati haciz kararını veren … 2. Asliye Hukuk Mahkemesidir.”[1]

Bir başka kararda Yargıtay duruşmalı inceleme yapılması gerekliliğine dikkat çekmiştir;

“İstem, ihtiyati haciz kararına itiraza ilişkindir. İİK’nun 265/son maddesi uyarınca, mahkemenin itiraz üzerine iki tarafı davet edip gelenleri dinledikten, iki taraf da gelmezse evrak üzerinden inceleme yaparak itirazı inceleyip, itirazı varit görürse kararını değiştirmesi ya da kaldırması, aksi halde itirazı reddetmesi gerekirken, iki tarafı davet etmeden, doğrudan evrak üzerinden incelemeye geçilmesi doğru olmamıştır.”[2]

“İİK’nın 265/1 maddesinde; borçlunun kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haczin dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine ve teminata karşı; huzuriyle yapılan hacizlerde haczin tatbiki, aksi halde haciz tutanağının kendisine tebliği tarihinden itibaren yedi gün içinde mahkemeye müracaatla itiraz edebileceği, 265/3 madde ve fıkrasında ise; mahkemenin, gösterilen sebeplere hasren tetkikat yaparak itirazı kabul veya reddedeceği hükme bağlanmıştır.

Mahkemece verilen daha önceki karar, Dairemiz 15/04/2015 tarih, 2014 18576 E-2015/ 5325 K. sayılı ilamı ile talebin, ihtiyati haciz kararının kaldırılması istemine ilişkin olduğu belirtilerek, itiraz hususunda evrak üzerinden değil, duruşma açılarak karar verilmesi gerektiğinden bahisle bozulmuş, bozma ilamına uyularak yapılan yeniden yargılamada ise, gerek Dairemiz bozma ilamına gerekse de İİK’nın 265/3 madde ve fıkrasına aykırı şekilde, ihtiyati haciz kararına itiraz hususunda olumlu ya da olumsuz bir karar vermek gerekirken, yeniden ihtiyati haciz kararı verilmesi doğru görülmemiş, bu nedenle kararın bozulması gerekmiştir.”[3]

4.    İhtiyati Hacze İtiraz Sebepleri

İhtiyati hacze itirazın sebepleri Kanun’da sınırlı şekilde sayılmıştır. İİK madde 265’te üç grup halinde sınıflandırılarak sayılan itiraz sebepleri ihtiyati haczin dayandığı sebeplere, mahkemenin yetkisine ve teminata ilişkin itirazlar olarak belirtilmiştir. Ancak uygulamada özellikle “ihtiyati haczin dayandığı sebeplere ilişkin itirazların neler olabileceği konusunda tereddütler yaşanmaktadır. Bir burada sadece Yargıtay kararlarından yola çıkarak bu konuyu açıklığa kavuşturma gayreti içinde olacağız. Özellikle alacağın var olmadığı, ödendiği konusundaki itirazların bu kapsamda sayılıp sayılmayacağı tartışmalıdır. Zira, eğer ortada bir alacak yoksa, ihtiyati haczin varlığı da anlamsızlaşacaktır. Aşağıda Yargıtay kararlarında hangi sebeplerin ihtiyati hacze itiraz sebebi olarak geçerli kabul edilip edilmediğine ilişkin örneklere yer verilmiştir;

Aşağıdaki kararda, ihtiyati hacze dayanak yapılan faturaların itiraza uğramış olması ihtiyati hacze yönelik geçerli bir itiraz sebebi olarak kabul edilmiş ve ihtiyati haczin kaldırılmasına karar verilmiştir;

“İhtiyati haciz isteyen vekili, 14 adet faturaya istinaden ihtiyati haciz isteminde bulunmuş, talep uygun görülerek mahkemece ihtiyati haciz kararı verilmiştir. İhtiyati hacze itiraz eden vekili, ihtiyati hacze dayanak yapılan faturalara noterden gönderilen ihtarnamelerle itiraz edildiğini belirterek ihtiyati haczin kaldırılmasını talep etmiştir.

Mahkemece, ihtiyati haciz isteyenin talepte bulunurken borçlu tarafından noter aracılığıyla faturalara ve borca yönelik gönderdiği ihtarnameleri dosyaya sunmadığı, bu belge ve bilgilerin mahkemece bilinmesi halinde alacağın varlığına kanaat getirmeyeceği, alacağın varlığına ilişkin kanaat oluşmasını engelleyen durumun itiraz üzerine anlaşıldığı belirtilerek ihtiyati haczin kaldırılmasına hükmedilmiş, kararın onanmasına karar verilmiştir.” [4]

Bir başka kararda, çekteki imzaya itirazın ihtiyati hacze itiraz sebebi olarak kabul edilemeyeceği, bunun ancak bir menfi tespit davasında ileri sürülebileceği belirtilmiştir;

“İhtiyati hacze itiraz eden borçlu vekili, ihtiyati hacze dayanak yapılan çekteki imzanın, müvekkili şirket yetkilisine ait olmadığını, muhatap banka tarafından çekteki keşideci imzasıyla bankadaki şirket yetkilisine ait imzalar uyuşmadığından işlem yapılmadığını, keşide tarihinde tahrifat yapıldığını, alacağın varlığının şüpheli iken ihtiyati haciz kararı alınmasının doğru olmadığını, dayanak belgenin kambiyo senedi vasfına sahip olmadığını ileri sürerek ihtiyati haciz kararının kaldırılmasını talep etmiştir.

Dava, ihtiyati hacze itiraza ilişkindir. İhtiyati hacze itiraz nedenleri İİK’nun 265. Maddesinde gösterilmiş olup, somut uyuşmazlıkta ileri sürülen husus, anılan maddede yazılı nedenlerden değildir. İleri sürülen sebepler ancak bir menfi tespit davasında ileri sürülebilecek hususlardandır. Mahkemece davacı şirketin başka temsilcilerinin de olabileceği, ihtiyati hacze itiraz nedeni olarak ileri sürülen hususun geniş kapsamlı incelemeyi gerektirdiği, böyle bir davada incelenemeyeceği, dava dışı banka memurlarının yaptığı mahkemeler nezdinde delil olma vasfı bulunmayan tespite göre talebin kabulüne karar verilmesinin mümkün bulunmadığı nazara alınarak ihtiyati hacze itirazın reddine karar verilmesi gerekirken, anılan huşular gözden kaçırılarak yazılı şekilde hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.”[5]

Bir önceki kararın aksine aşağıdaki Yargıtay kararında, çift imza ile temsil konusunun ihtiyati hacze itiraz sebebi olarak kabul edilmesi ve mahkemenin imza sirküleri incelemesi yaparak sonuca varması gerektiğine karar verilmiştir;

“İhtiyati hacze itiraz sebepleri sınırlı ve şekli nitelikte olup, bunun dışındaki nedenlere dayanarak ihtiyati haciz kararına bir itirazda bulunulamaz ise de dava konusu olayda olduğu gibi çekin tek imzalı olması nedeniyle şirketi bağlamayacağı yönündeki itirazının ihtiyati haczin dayandığı sebepler kapsamında bir itiraz olduğu nazara alınarak mahkemece gerek TTK’nun 321/3. Maddesi ve gerekse itiraz aşamasında sunulan imza sirküleri doğrultusunda aleyhine ihtiyati haciz kararı verilen şirketin itirazının değerlendirilmesi gerekirken bu hususun asıl yargılamada dikkate alınacağına yönelik mahkeme gerekçesi yerinde görülmemiş kararın bu nedenle bozulması gerekmiştir.”[6]

Çek bedelinin ödendiği itirazının yasada sayılan ihtiyati hacze itiraz nedenlerinden biri olmadığı gerekçesiyle ihtiyati haczin kaldırılması talebi reddedilmiştir. Söz konusu kararda aşağıdaki tespitte bulunulmuştur;

“Somut olayda ihtiyati hacze itiraz eden borcun ödendiğini, mal kaçırma niyetlerinin bulunmadığını ileri sürerek ihtiyati haczin kaldırılmasını istemiş, mahkemece yazılı gerekçelerle istemin kabulüne karar verilmiştir. Oysa çek bedelinin ödendiği itirazı, yasada sayılan itiraz nedenlerinden değil menfi tespit davasının konusunu oluşturabilecek bir iddiadır.” [7]

Yine bir başka kararda, çekteki imzaya, çekin rıza dışı elden çıktığına dair itirazlar İİK m. 265 kapsamında görülmemiştir.[8]

İhtiyati hacze konu alacağın rehinle güvence altına alınmış olması ihtiyati hacze itiraz nedenlerinden biridir. Çünkü, ihtiyati haciz ancak rehinle temin edilmemiş alacaklar için söz konusu olabilir.

Alacağın varlığıyla ilgili tüm bu itirazlarda göz önünde tutulması gereken husus şudur; ihtiyati haciz kararı alacaklının yapacağı yaklaşık ispat dairesinde verilen bir karardır. Burada henüz bir alacağın varlığı ya da yokluğu konusunda mahkeme bir yargılama yapıp kesin bir kanaate varmış değildir. Aynı şekilde ihtiyati hacze itiraz konusunda da yapılacak itiraz sebepleri sınırlandırılarak bu müracaatın adeta asıl alacak ilişkisiyle ilgili esasa ilişkin incelemeyi gerektiren bir yargılamaya dönüştürülmesinin önüne geçilmek istendiği söylenebilir. Özellikle çözümü başka bir dava sürecinde yapılacak incelemeyi gerektiren hususların ihtiyati hacze itiraz sebebi olarak kabul edilmemesinin gerekçesi de budur.

İhtiyati hacze karar veren mahkemenin yetkisiz olduğu ileri sürülerek de ihtiyati hacze itiraz edilebilir.

İhtiyati haciz kararının alacaklının göstereceği teminat karşılığında verilmesi gerektiğinden, alacaklının ihtiyati haciz kararı alırken hiç teminat göstermemiş olması veya gösterilen teminatın yetersiz olması hallerinde de ihtiyati hacze itiraz edebilecektir. Mahkeme duruma göre teminat gösterilmesine veya teminatın miktar ya da tür olarak değiştirilmesine de karar verebilir.

5.    İhtiyati Hacze İtiraz Üzerine Verilen Karar İstinaf Edilebilir Mi?

Mahkeme ihtiyati hacze yapılan itirazı yerinde görürse itirazı kabul ederek ihtiyati haciz kararını değiştirebilir veya kaldırabilir.  Şayet ihtiyati haciz kararına itirazın kabulüne karar verilirse, borçlunun malları üzerine konulmuş olan ihtiyati hacizler kalkar. Mahkeme, ihtiyati hacze itirazı yerinde görmez ise itirazın reddine, ihtiyati haczin devamına karar verir.

HMK’nın “Kanun Yolları” başlıklı sekizinci kısmının birinci bölümünde “istinaf” kanun yolu düzenlenmiş ve 341. maddesinin (1) numaralı fıkrasında “İlk derece mahkemelerinden verilen nihai kararlar ile ihtiyati tedbir, ihtiyati haciz taleplerinin reddi ve bu taleplerin kabulü hâlinde, itiraz üzerine verilecek kararlara karşı istinaf yoluna başvurulabilir” hükmünü içermektedir.[9]

İhtiyati hacze itirazın kabulü kararına karşı alacaklı istinaf yoluna başvurabilirken, itirazın reddi kararına karşı ise borçlu istinaf yoluna gidebilir. Yapılan istinaf başvurusu üzerine Bölge Adliye Mahkemesi tarafından verilecek karar kesin olup, bu karara karşı Yargıtay’da temyiz başvurusu yapılamaz.

Sonuç

İhtiyati haciz kararına karşı, kararı veren mahkemeye itirazda bulunularak borçlunun malları üzerine konulan ihtiyati haczin kaldırılması sağlanabilir. Bu itirazın 7 günlük hak düşürücü süre içinde yapılması gerekmekte olup, bu süreden sonra yapılan itirazlar reddedilecektir. İhtiyati hacze itiraz sebepleri sınırlı sayıda olduğundan itirazda bulunulmadan önce uzman görüşü alınması tavsiye edilmektedir.

Saygılarımızla.

Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.

Referanslar

KURU, Baki, (2016), İcra ve İflâs Hukuku, Legal Yayıncılık, s. 343.

DEYNEKLİ, Adnan/SALDIRIM, Mustafa, (2011), Öğretide ve Uygulamada İhtiyati Haciz, Turhan Kitabevi, 99-127, 529-559.

Yargıtay 20. HD., 2016/14438 E., 2017/524 K.

Yargıtay 11. HD, 2008/13846 E, 2009/52 K.

Yargıtay 11. HD, 2016/9342 E, 2016/8222 K.

Yargıtay 19. HD, 29.09.2010, 2010/6817 E, 2010/10455 K.

Yargıtay 11. HD, 03.05.2010, 2010/4314 E, 2010/4866 K.

Yargıtay 11. HD., 10.03.2008, 2008/2289 E, 2008/2938 K.

Yargıtay 11. HD, 26.02.2009, 2008/3081, 2009/2240.

Yargıtay 11. HD, 2008/3612 E, 2008/4190 K.

Yargıtay 20. HD, 2020/1512 E.  2020/2118 K.

[1] Yargıtay 20. HD., 2016/14438 E., 2017/524 K.

[2] Yargıtay 11. HD, 2008/13846 E, 2009/52 K.

[3] Yargıtay 11. HD, 2016/9342 E, 2016/8222 K.

[4] Yargıtay 19. HD, 29.09.2010, 2010/6817 E, 2010/10455 K.

[5] Yargıtay 11. HD, 03.05.2010, 2010/4314 E, 2010/4866 K.

[6] Yargıtay 11. HD., 10.03.2008, 2008/2289 E, 2008/2938 K.

[7] Yargıtay 11. HD, 26.02.2009, 2008/3081, 2009/2240.

[8]Yargıtay 11. HD, 2008/3612 E, 2008/4190 K.

[9] Yargıtay 20. HD, 2020/1512 E.  2020/2118 K.