İhtiyati haciz, alacaklının alacağını güvence altına almak için borçlu mallarına geçici olarak el konulması halidir. İhtiyati haciz talep edebilmek için ortada alacaklıya ait rehinle temin edilmemiş ve vadesi geldiği halde ödenmemiş bir alacağın bulunması yeterlidir. Vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz talebinde bulunulabilmesi ise, ancak borçlunun kaçması ya da mal kaçırması gibi durumların varlığı halinde mümkün olabilir. İhtiyati haciz talep eden alacaklının, bu hususlarda mahkemeyi yaklaşık ispat seviyesinde ikna etmesi gerekmektedir. İhtiyati haczi gerektiren sebep ve belgeleri talebiyle birlikte ortaya koymalıdır. Bu takdirde mahkeme şartları varsa borçlunun mallarının ihtiyaten haczedilmesine karar verecektir.
Alacaklının bir faktoring şirketi olması halinde talep edilecek ihtiyati hacizlerde ise bunlara ek olarak bazı şartlar aranmaktadır. Bu bültende faktoring şirketlerinin ihtiyati haciz taleplerinin kabul edilebilmesi için aranan şartlara değindik.
1. Faktoring Şirketlerinin İhtiyati Haciz Kararı Alabilmesi İçin Gerekli Şartlar
Faktoring şirketinin ihtiyati haciz talebinin kabul edilebilmesi için, alacağının bir mal veya hizmet satışından doğduğunu ispat etmesi gerekir. Daha açık anlatımla, bir faktoring şirketi, mal veya hizmet satışından doğmayan alacağa dayanarak ihtiyati haciz talebinde bulunamaz. Faktoring şirketinin bir mal veya hizmet satışını ispatlaması fatura veya irsaliye gibi belgelerle mümkündür.
Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmeliğin 22/2. maddesi gereği, faktoring şirketleri bir kambiyo senedine dayalı olsa dahi, bir mal veya hizmet satışından doğan ya da doğacak alacakları, fatura ya da benzeri belgelerle tevsik edilmedikleri sürece, bu alacakların tahsilini üstlenemezler veya onları satın alamazlar. Bir başka deyişle, faktöring şirketlerinin sadece kambiyo senedine dayanarak ihtiyati haciz kararı almaları mümkün değildir. Mutlaka bu alacağın fatura ve benzeri belgelerle ispatı gerekir. Ancak, ihtiyati haciz için alacakla ilgili fatura ibraz edilerek mal veya hizmet satışı ispat edilmişse, ayrıca irsaliye veya malın teslimine ilişkin belgeleri de sunması faktoring şirketinden beklenmez. Aşağıda konuyla ilgili Yargıtay kararı paylaşılmıştır;
“İhtiyati haciz isteyen vekili, çeke ve çekin dayandığı temel ilişkiye ait faturaya istinaden keşideci ve cirantalara karşı ihtiyati haciz isteminde bulunmuştur. Mahkemece, 10/10/2006 tarih ve 26315 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmeliğin 22/2. Maddesi gereği, “”Birinci fıkrada belirtilen hususlara ilave olarak faktöring şirketleri kambiyo senetlerine dayalı olsa bile, bir mal veya hizmet satışından doğmuş veya doğacak fatura veya benzeri belgelerle tevsik edilemeyen alacakları satın alamazlar veya tahsilini üstlenemezler.” hükmü uyarınca, fatura veya sevk irsaliyesinin ibrazının gerekli olması ve malın da teslim edilip edilmediğinin tespitinin de yargılamayı gerektirmesi nedeniyle ihtiyati haciz isteminin reddine karar verilmiştir. İhtiyati haciz isteyen vekili kararı temyiz etmiştir. İhtiyati haciz talebinin ekinde, çek ile birlikte, çekin lehtarı tarafından keşideciye satılan PVC’ye ilişkin fatura sunulmuş olması karşısında, mahkemece anılan yönetmelik hükmüne yanlış anlam yüklenerek malın teslim edilip edilmediğinin yargılamayı gerektirdiği gerekçesiyle ihtiyati haciz isteminin reddi usul ve yasaya aykırıdır.”[1]
Geçerli bir faktoring işlemiyle devralınmayan çekte faktoring şirketi yetkili ve meşru hamil olmadığından talebi üzerine konulan ihtiyati haczin, çekin keşidecisi ve lehtarı olan şirketlerin talebi üzerine kaldırılmasının gerektiğine ilişkin Yargıtay kararı;
“İhtiyati haciz talebinde bulunan … A.Ş. vekilinin talebi kabul edilerek, ihtiyati hacze konu çekte yer alan kambiyo borçluları hakkında ihtiyati haciz kararı verilmiş, bu karara karşı çekin keşidecisi ve lehtarı olan şirketlerin vekilince itiraz edilmiş, mahkemece itiraz kısmen kabul edilerek faktoring şirketi tarafından temlik alınan 11.800 TL miktarındaki fatura alacağı dışında kalan 13.200 TL yönünden ihtiyati haczin kaldırılmasına, fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiş, karar itiraz edenler vekili ile alacaklı faktoring şirketi vekili tarafından ayrı ayrı temyiz edilmiştir.
6361 sayılı Finansal Kiralama, … ve Finansman Şirketleri Kanun’una dayanılarak çıkarılan ve 4 Şubat 2015 tarih, 29257 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ” … İşlemlerinde Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” in 8/1. maddesine göre; ” Faturalı alacağa istinaden kambiyo senedi veya diğer senetlerin alınması halinde, alınan kambiyo senedi veya diğer senetteki ciro silsilesinde kuruluşa kambiyo senedi veya diğer senedi ciro edip veren kişinin, devralınan faturada alacaklı olarak gözüken kişi ve bu kişiden bir önceki cirantanın veya keşidecinin de faturadaki borçlu ile aynı kişi olması gerekir.”
Somut olayda çeki faktoring şirketine ciro eden … ile faktoring şirketi arasında faktoring sözleşmesi bulunmadığı gibi, ciranta …’ın devralınan faturada alacaklı olarak gözüken kişi de olmadığı dosya içeriği ile sabittir. Bu durumda 6361 sayılı Yasanın 9/2 ve sözü edilen Yönetmeliğin 8/1 maddesine uygun şekilde gerçekleştirilmiş bir faktoring işleminden söz edilemeyeceğinden … A.Ş.’nin uyuşmazlık konusu çekin yetkili ve meşru hamili olduğu kabul edilemez. Hal böyle olunca, mahkemece, itiraz edenlerin itirazlarının tamamen kabulü ile itiraz edenler yönünden ihtiyati haczin kaldırılmasına karar verilmesi gerekirken, yanılgılı gerekçelerle yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiştir.” [2]
İhtiyati Haciz Talebinde Yetki
İhtiyati haciz, dava öncesinde talep edilecekse görevli ve yetkili mahkemeden talep edilmelidir. Dava açıldıktan sonraki aşamada ihtiyati haciz talepleri davaya bakan mahkemeye yöneltilmelidir. Faktoring şirketlerinin kambiyo senedine dayanan alacaklarıyla ilgili talep edecekleri ihtiyati hacizlerde yetkili mahkeme konusundaki Yargıtay kararı aşağıdaki gibidir;
Kambiyo senedi alacaklısının ancak borçlunun yerleşim yerinde, birden fazla borçlu bulunması halinden borçlulardan birinin yerleşim yerinde, çekin keşide yerinde, ödeme yerinde ihtiyati haciz talebinde bulunabileceğine ilişkin Yargıtay kararı;
“İhtiyati hacze itiraz eden (borçlu) vekili, karşı taraf ile müvekkili arasında herhangi bir ticari ilişkinin bulunmadığını, çek üzerinde…Anadolu 19. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 2015/143 esas sayılı dosyasından verilen tedbir kararı bulunduğunu, ancak faktoring şirketi kötü niyetli olarak çeklerin bankaya ibrazında tedbir ve ödemeden men kararı olduğunu bilmesine rağmen ve keşideci müvekkilinin adresinin Pendik/İstanbul olduğunu ve çeklerin verildiği banka şubesinin Kartal/İstanbul ve dosyadaki tüm tarafların Anadolu Yakasında bulunmasına rağmen ihtiyati haciz talep ettiğini, mahkemenin yetkisiz olduğunu, yetkili mahkemenin…Anadolu Asliye Ticaret Mahkemeleri olduğunu ileri sürerek ihtiyati haciz kararının kaldırılmasını talep etmiştir.
Karşı taraf (alacaklı) vekili, itirazın reddini talep etmiştir.
Mahkemece, iddia, savunma ve dosya kapsamın göre, kambiyo senetlerinden doğan alacakların aranacak alacaklar niteliğinde olduğu, alacaklar için 6098 sayılı TBK m. 89/1. hükmünün uygulanmayacağı, kambiyo senedi alacaklısı kendi yerleşim yerinde kambiyo senedine mahsus alacağı için ihtiyati haciz talebinde bulunamayacağı, ancak borçlunun yerleşim yerinde, birden fazla borçlu bulunması halinden borçlulardan birinin yerleşim yerinde, çekin keşide yerinde, ödeme yerinde ihtiyati haciz talebinde bulunabileceği, ….muhatap banka ve itiraz edenin adresi itibariyle İİK nun 50. maddesi göndermesi ile HMK’nın 6. maddesi uyarınca…Anadolu Mahkemelerinin yetkili olduğu gerekçesiyle itirazının kabulü ile itiraz eden yönünden ihtiyati haciz kararının kaldırılmasına ve mahkemenin yetkisizliğine, karar kesinleştiğinde ve yasal sürede talep halinde dosyanın yetkili…Anadolu Asliye Ticaret Mahkemesi’ne gönderilmesine karar verilmiştir. Mahkeme kararı yerinde görülerek Yargıtay tarafından onanmıştır.”[3]
Sonuç
Faktoring şirketlerinin talep edebilecekleri ihtiyati hacizlerde talebin kabul edilebilmesi için mahkemelerin aradığı bazı şartlar bulunmaktadır. Bu bültende genel anlamda bu konular üzerinde durulmuş olup, ayrıntılı bilgi için ekibimizle iletişime geçebileceğinizi saygılarımızla hatırlatırız.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.
Referanslar
KURU, Baki, (2016), İcra ve İflâs Hukuku, Legal Yayıncılık, s. 341.
DEYNEKLİ, Adnan/SALDIRIM, Mustafa, (2011), Öğretide ve Uygulamada İhtiyati Haciz, Turhan Kitabevi, s. 851-859.
Yargıtay 19. HD, 2009/894 E, 2009/1989 K.
Yargıtay 19. HD, 2016/12134 E, 2016/16230 K.
Yargıtay 11. HD, 2017/175 E, 2017/578 K.
[1] Yargıtay 19. HD, 2009/894 E, 2009/1989 K.
[2] Yargıtay 19. HD, 2016/12134 E, 2016/16230 K.
[3] Yargıtay 11. HD, 2017/175 E, 2017/578 K.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.