Türkiye’de yatırım yapmak isteyen yabancı yatırımcının önündeki alternatiflerden biri Türkiye’de Türk hukukuna göre yeni bir şirket kurmaktır. Yatırımcı yeniden bir şirket kurmanın kendisi için avantajlı olmadığını düşünüyorsa, halihazırda Türkiye’de kurulu bulunan bir Türk şirketin hisselerini satın alarak şirkete ortak olma yolunu da tercih edebilecektir. Hatta pek çok durumda avantajları ve sağlanan kolaylıklar nedeniyle yatırımcılara önerilen seçenek de bu olmaktadır. Türkiye’de şirket kurma veya kurulu bir şirkete hisse satın alarak ortak olma şeklinde bir yatırım yapan yatırımcının, kurduğu işte ihtiyaç duyacağı gereksinimlerin başında şüphesiz kendisi ve yabancı uyruklu çalışanları için alması gereken çalışma izinleri gelir.
Türkiye’de şirket kuran veya Türk şirkete ortak olan yabancının kurduğu iş için alacağı çalışma izinleri, Türk hukukunda yer alan çalışma iznine ilişkin genel düzenlemelerden ayrılmaktadır. Bu bültende, yabancının Türkiye’de yeni kurduğu veya ortak olduğu şirkette kendisi ve istihdam edeceği yabancı uyruklu personeli için çalışma izni almasında izlemesi gereken prosedür ve gerekli evrak ve işlemler hakkında açıklamalarda bulunacağız.
ÇALIŞMA İZNİ ALINMASI İÇİN İŞYERİNDE ARANAN KRİTERLER
Türk hukukunda çalışma izinleri oldukça kapsamlı ve karmaşık bir görünüm arz eder. Yatırımın türüne, yatırım yapılacak bölgeye ve çalışma izni alınacak kişilere göre çalışma izninin verilmesinde aranan şartlar ve başvuru işlemleri değişkenlik gösterir. Bazı kriterleri karşılayan yatırımlar veya yatırımcılar ya da belli statüdeki işçilerin alacakları çalışma izinleri farklı bir rejime tabi tutulmuş, kimileri için ise çalışma izni alması şartı kaldırılmıştır.
Yabancı yatırımcının Türkiye’de kurduğu şirket veya hisse devralarak ortak olduğu şirket aracılığıyla Türkiye’de faaliyette bulunması için çalışma izni alması gerekir. Çalışma izni alabilmesi de genel çalışma izni alma prosedüründen farklıdır. Öncelikle yabancının yaptığı yatırımın Özellik Arz Eden Yabancı Yatırım kapsamında olup olmadığı belirlenmelidir. Eğer bu sınıfta kategorize edilebilen bir yatırım söz konusuysa, çalışma izni talep eden personelin kilit personel olup olmadığı tespit edilir. Kilit personel için çalışma izni alınacaksa bu prosedür Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiştir. Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi için “DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLARDA İŞÇİ VE İŞVEREN ÇALIŞMA İZİNLERİ” başlıklı bültenimize göz atabilirsiniz.
Özellik arz etmeyen yabancı yatırımlarda yabancı uyruklu şirket ortaklarının çalışma izni almaları Uluslararası İşgücü Kanunu ve Yabancıların Çalışma İzni Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği hükümlerine tabidir. Bunun için birtakım kriterlerin sağlanması aranır. Aşağıda başlıklar halinde bu şartlarla ilgili açıklamalara yer verilmiştir.
1.1.İşyerinde 5 Türk Vatandaşı İstihdam Etme Şartı
Çalışma izni başvurusunda bulunulan işyerinde başlangıçta 5 Türk vatandaşı istihdam edilmiş olmalıdır. İşyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni başvurusu yapılacaksa, çalışma izni alınan ilk yabancıdan sonraki her 1 yabancı çalışan için 5 Türk vatandaşının istihdam edilmesi gerekir.
Türkiye’de yeni kurulacak şirketler için 5 Türk vatandaşının istihdam edilmesi şartını sağlamaları için uygulamada 6 aylık bir süre tanınmaktadır. Bu nedenle yeni kurulan şirketler, yeni açılış nedeniyle gerekli istihdam şartını sağlayamadıklarını, ancak zamanla bu şartı sağlayacaklarını taahhüt ve beyan ederek çalışma izni başvurusu yapabilirler. Ancak önemle belirtmek gerekir ki, şirket kuruluşu üzerinden 6 aylık bir süre geçtikten sonra halen 5 Türk vatandaşı istihdam etme şartını sağlamayan şirketin ortağı için çalışma izni uzatma başvurusu kabul edilmez.
Özellik arzeden doğrudan yabancı yatırım şartlarını taşıyan işyerlerinde kilit personel konumundaki ilk yabancının çalışma izin talebi değerlendirilirken 5 Türk vatandaşı istihdamı işletmenin Türkiye’deki tüm işyerlerinde çalışan Türk vatandaşları göz önünde bulundurularak belirlenir.
1.2.Sermaye Ve Brüt Satış Tutarı Şartı
Çalışma izni başvurusunda bulunulacak şirketin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL olması şartı aranır. Sermayesi 100.000 TL’den az olan şirketlerin brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl yapılan ihracat tutarının 250.000 ABD doları olması gerekir.
Ancak sermaye tutarı ve 5 Türk vatandaşı istihdam etme şartını sağlamaktan istisna tutulan bazı işyerleri vardır. Bunlar;
- Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalarda hüküm bulunan hallerde,
- Kamu kurum veya kuruluşlarınca sözleşme veya ihale usulleriyle mal ve hizmet alımı işlerinde çalıştırılacak yabancılara ilişkin çalışma izni taleplerinde,
- Eğitim sektörü ve ev hizmetlerinde çalışacak yabancıların çalışma izni taleplerinde,
- Yabancı devlet havayollarının Türkiye temsilciliklerinde çalışacak yabancıların çalışma izinlerinin değerlendirilmesinde
- İleri teknoloji gerektiren işlerde veya aynı vasıflarda Türk uzmanın bulunmadığı durumlarda Uluslararası İşgücü Genel Müdürlüğü Makamınca verilecek onay üzerine,
Hem işyeri sermaye tutarı şartı hem de 5 Türk vatandaşı istihdamı şartı aranmaz.
Dernek ve vakıflarda çalışacak yabancıların çalışma izni taleplerinde işyeri sermaye şartı aranmaz.
Ayrıca, eğlence sektörünün ve turizm-animasyon organizasyon firmalarının uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerinde istihdam edilecek yabancılar için en az 10 T.C. vatandaşı çalıştırılması halinde her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamına ilişkin kota ayrıca uygulanmaz.
1.3.Şirket Ortağının Pay Tutarına İlişkin Şart
Çalışma izni başvurusunda bulunacak şirket ortağının payının en az 40.000 TL tutarında olması ve şirket sermayesine en az %20 oranında ortak olması gerekir. %20’den az hisseye sahip olan yabancı ortaklar çalışma izni alamazlar.
1.4.İşveren Tarafından Yabancıya Ödeneceği Beyan Edilen Aylık Ücret Miktarının Yabancının Görev ve Yetkinliğiyle Bağdaşması Şartı
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliğinin 13. Maddesi Uyarınca belirlenen yabancıların çalışma izin taleplerine ilişkin olarak başvuru sahibi işyerlerinin ve yabancıların sağlaması gereken şartlardan biri de işveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olmasıdır. Söz konusu değerlendirmenin neye göre yapılacağı başvuru tarihi itibariyle yürürlükte bulunan asgari ücret tutarı dikkate alınarak hesaplanır. Buna göre, yabancıya ödenecek ücretin en az;
- Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için asgari ücretin 6,5 katı,
- Birim veya şube müdürleri ile mühendis ve mimarlar için asgari ücretin 4 katı,
- Uzmanlık ve ustalık gerektiren işlerde çalışacaklar ile öğretmenler için asgari ücretin 3 katı,
- Ev hizmetlerinde çalıştırılacak yabancılar için en az asgari ücret, diğer mesleklerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 1,5 katı,
- Turizm-animasyon organizasyon firmalarında akrobat ve benzeri unvanlarda çalışacak yabancılar ile masör, masöz ve SPA terapisti gibi işlerde çalışacak yabancılar için asgari ücretin 2 katı, olması gerekir.
ŞİRKETLERİN ÇALIŞMA İZNİ ALMASI GEREKEN YABANCI ORTAKLARI
Türk kanunlarına göre kurulmuş;
- Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü,
- Anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi,
- Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketlerin yönetici olan komandite ortağı olan yabancıların çalışma izni alması gerekmektedir.
ÇALIŞMA İZNİ ALMASI GEREKMEYEN ORTAKLAR
Türk kanunlarına göre kurulmuş anonim şirketlerin yurtdışında bulunan yönetim kurulu üyeleri ile diğer şirketlerin yönetici ortaklarının çalışma izni almasına gerek yoktur. Bu kişiler çalışma izni muafiyetinden yararlanırlar.
YABANCI UYRUKLU ŞİRKET ORTAĞININ ÇALIŞMA İZNİ ALMASI İÇİN GEREKLİ BAŞVURU İŞLEMLERİ VE EVRAKLAR
Yabancı uyruklu şirket ortakları çalışma izni başvurularını yurtiçinen veya yurtdışından yapabilirler. Şirket ortağının Türkiye’den başvuruda bulunabilmesi için en az 6 ay süreli ikamet izni sahibi olması aranır. Eğer böyle bir izne sahipse yabancı Türkiye’den başvurusunu doğrudan Bakanlığa yönlendirebilir. Türkiye’de bulunmayan yabancı ise yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türk büyükelçilikleri veya konsoloslukları aracılığıyla başvuru işlemlerini başlatabilirler. Başvuru işlemleri e-izin sistemi üzerinden devam ettirilir.
Yabancıların çalışma izni başvurularında, başvuru yapacak kişinin Elektronik İmzası ve Kayıtlı Elektronik Posta (KEP) adresi gereklidir. Çalışma izni alınacak olan yabancının da geçerli bir KEP adresinin bulunması şarttır. Aksi takdirde başvurunun yapılması mümkün olmaz.
Başvuruda şirket ortağının aşağıdaki belgeleri ibraz etmesi gerekir;
- En az 6 ay süreli Türkiye’de oturma izni
- Pasaport sureti,
- Yabancının medeni hali,
- Yabancının yurtdışı ve yurtiçi ikamet adresi,
- Bir adet fotoğraf.
Yabancı şirket ortaklarına çalışma izni ilk başvuruda bir yıl süreli olarak verilmektedir. Bu sürenin dolmasına iki ay kala çalışma izni uzatma başvurusu yapılması gerekir.
İŞÇİLERİN ÇALIŞMA İZNİ BAŞVURU İŞLEMLERİ
Başvuru işlemleri, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca hazırlanmış e-izin sistemi üzerinden on-line olarak başlamaktadır. Bunun için, yabancı eğer yurtdışında ise, bulunduğu ülkedeki T.C. dış temsilciliğinden çalışma vizesi başvurusunda bulunmalı ve oradan kendisine verilecek olan referans numarasını Türkiye’deki işverenine bildirmelidir. İşveren veya yetkilendirdiği kullanıcı da bu referans numarasını kullanarak gerekli evrakları e-izin sistemine yükleyerek e-imza ile onaylayıp ilgili Bakanlığa e-devlet kapısı üzerinden çalışma izni başvurusu yapmalıdır.
Yurtiçinden e-izin sistemi üzerinden çalışma izni başvurusu yapılabilmesi için, hakkında izin başvurusu yapılacak yabancının Türkiye’de en az altı ay süreli ve geçerliliği devam eden oturma izni bulunmalıdır.
Başvuruda istenecek belgeler ise aşağıdaki gibidir;
Yabancı çalışan için;
İş sözleşmesi,
•Yabancıya ait biyometrik vesikalık fotoğraf
•Pasaport
•Diploma
İşveren için;
•Vergi levhası
•Ticaret sicil gazetesi
•İşyeri bilançosu
•İşyeri faaliyet belgesi
•(eğitim veya sağlık sektörleri için)Ön izin belgesi
İşverenin, yabancının çalışma izninin onaylanmasından sonraki 30 gün içinde, bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı işe giriş bildiriminde bulunması gerekir.
SONUÇ
Yabancı yatırımcıların Türkiye’de Türk Ticaret Kanunu’nda tanımlanan tüm şirket türlerini kurması mümkündür. Yatırımcının yeni bir şirket kurmanın zahmet ve eksilerinden kurtulmak için Türkiye’de kurulu bulunan bir şirketten hisse satın alarak şirkete ortak olmasına da bir engel yoktur. Üstelik yeni düzenlemelerle birlikte yabancı uyruklu kişinin bir Türk şirketin tüm hisselerini satın alması olanağı tanındığından Türk hukukuna yabancı sermayeli şirket kavramı da yerleşmiş durumdadır.
Yatırımcının ister Türkiye’de yeni bir şirket kursun isterse Türk şirkete ortak olsun, çalışma izninden muaf tutulan kişilerden değilse, Türkiye’de çalışabilmek için çalışma izni alması gerekir. Yabancı şirket ortağının yanı sıra, söz konusu şirketlerde istihdam edilecek yabancı uyruklu personelin de Türkiye’de çalışabilmesi çalışma izni alması şartına bağlanmıştır. Gerekli izinler alınmadan yabancı uyruklu bir kişinin Türkiye’de yasa dışı çalışması, cezai yaptırımlara tabidir.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık olarak, yabancı uyruklu müvekkillerimizin Türkiye’de yaptıkları yatırımlar kapsamında ihtiyaç duydukları işveren ve işçi çalışma izinlerinin alınmasında hukuki danışmanlık ve başvuru süreç yönetimi hizmetlerini sunmaya devam ediyoruz. Sadece çalışma izinlerinin alınması değil, çalışma izni uzatma başvurularının zamanında yapılması ve müvekkillerimizin mağduriyet yaşamaması adına süreçleri titizlikle takip ediyoruz. Türkiye’de kurduğunuz veya ortak olduğunuz şirketlerle ilgili işçi ve işveren çalışma izni işlemlerinizin kısa sürede sonuçlandırılması için ekibimizle iletişime geçmeniz yeterlidir.
Saygılarımızla,
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi.
REFERANSLAR
ERKEN, Baki, Türkiye’de Yabancıların Çalışması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018, s.107-125, 127-141.
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanunun Uygulama Yönetmeliği
Uluslararası İşgücü Kanunu
Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik