İcra takibi yapılmasının amacı borçlunun kendi rızasıyla ödemediği borcunun ondan tahsil edilmesini sağlamaktır. Bu amaçla borçluya borcunu ödemesi için bir ödeme veya icra emri tebliğ edilir. Her ikisi borçluya yönelik bir tür “borcunu öde” ihtarıdır. Ödeme ya da icra emrine rağmen borcun ödenmemesi durumunda ise alacaklı tarafından borçlunun malları haczettirilip sattırılarak satıştan elde edilecek paradan alacaklının alacağının ödenmesine çalışılır. Haciz, para alacaklarının ödenmesi amacıyla borçlu mallarına icra organları tarafından el konulması işlemidir.
Bu bültende genel olarak haciz talebi ve haciz işlemleri üzerine açıklamalarda bulunduk.
1. Genel Olarak İcra Prosedürü İçinde Haczin Yeri
Hukukumuzda iki farklı icra takibi türü bulunmaktadır. Bunlar; ilamlı icra takibi ve ilamsız icra takibidir. İlamlı icra takibi bir mahkeme kararı ya da aynı kuvvetteki bir belgeye bağlı alacaklar için başvurulabilecek bir takip yoludur. İlamsız icraya başvurabilmek için ise herhangi bir belge aranmaz; ancak borç senet, çek ve bono gibi bir belgeye bağlı ise de ilamsız icra takibi yapılabilir. İlamsız icra takiplerinde borçluya alacaklının talebi üzerine bir ödeme emri gönderilirken, ilamlı icra takiplerinde borçluya icra emri tebliğ edilir. Ödeme emri tebliği üzerine borçlu 3 farklı şekilde davranabilir;
- Ödeme emriyle istenen borcu ödeyebilir,
- Ödeme emrine süresi içinde itiraz edebilir,
- Süresi içinde ödeme emrine hem itiraz etmez hem de borcu ödemezse yine aynı sürede haciz için mal beyanında bulunması gerekir.
Alacaklının ilamsız icra takiplerinde borçlunun mallarının haczedilmesini talep edebilmesi için borçluya gönderilen ödeme emrinin kesinleşmesi gerekmektedir. İcra emrine ise borçlunun herhangi bir itirazda bulunması söz konusu olmadığından böyle bir sürecin tamamlanmasına gerek yoktur. İcra emrinin gereği yerine getirilmediği takdirde alacaklı haciz yoluyla takibe devam etmek isterse(zira şartları varsa iflâs yoluyla takibi de seçebilir) tıpkı ilamsız icrada olduğu gibi borçlu mallarının haczini isteyebilir. Yazımızda ilamlı icranın haciz aşamasında da ilamsız icraya ilişkin hükümler geçerli olduğundan sadece ilamsız icra konusunda açıklamalar yapmakla yetinilmiştir.
2. Haciz Talebi
Borçlunun ödeme emrinin ve dolayısıyla hakkındaki takibin kesinleşmesine karşın borcunu ödememesi halinde icra takibinin bir sonraki safhası borçlunun mallarının haczedilmesidir. Borçlunun mallarının haczi icra organları tarafından yerine getirilir. Ancak icra dairesi kendiliğinden haciz işlemlerine başlayamaz. Borçlunun mallarının haczedilmesini alacaklının icra dairesinden talep etmesi gerekir(İİK m.78).
Ödeme emrinin kesinleşmesi üzerine alacaklı sözlü ya da yazılı olarak icra dairesinden borçlunun mallarının haczedilmesini ister. Alacaklı bir vekille temsil edilmekteyse, vekili de haciz talebinde bulunabilir. Haciz talebinin ödeme emrinin borçluya tebliğinden itibaren 1 yıl içinde yapılması gerekmektedir. 1 yıllık sürenin hesabında borçlunun ödeme emrine itirazı üzerine alacaklının başvurmuş olduğu, itirazın kaldırılması başvurusu ya da açmış olduğu itirazın iptali davasında bu yollara başvurulmasından kararın kesinleşmesine kadarki süreçte geçen zaman dikkate alınmaz.
Alacaklı şayet 1 yıllık süre içinde haciz istemezse takip dosyası işlemden kaldırılır. Burada icra takibi düşmeyeceğinden alacaklı zamanaşımı süresi geçmediği sürece istediği zaman dosyayı yenileyerek aynı dosya üzerinden haciz isteyebilir. Bu takdirde yeniden takip yapılmasına ve borçluya bir daha ödeme emri tebliğ edilmesine gerek yoktur. Sadece alacaklının dosyayı yenileme talebinde bulunduğu hususu borçluya tebliğ edilir. Alacaklının dosya yenileyebilmesi için yeniden harç ödemesi gerekmektedir.
3. Borçlunun Mallarının Haczedilmesi
Haciz işlemi, kural olarak takibin yapıldığı icra dairesi tarafından yapılmaktadır. Ancak takibin yapıldığı icra dairesinin yetkisi, sadece kendi yetki alanı içindeki malların hacziyle sınırlıdır. Şayet haczedilecek mallar takibin yapıldığı icra dairesinin bulunduğu yerden başka bir yerdeyse, yetkili icra dairesi olan malların bulunduğu yer icra dairesinden malların haczedilmesi istenir. Bu talebi takibin yapıldığı icra dairesi yapar. Haciz işlemi talep üzerine malların bulunduğu yer icra dairesince gerçekleştirilir. Ancak maaş haczi, alacak haczi, ücret haczi, otomobil haczi gibi doğrudan belli kişi ya da sicillere gönderilecek yazı ile yapılan hacizlerin takibi yapan icra dairesi tarafından yapılması mümkündür. Örneğin, ücret haczi için işveren kişi ya da kuruma yazı gönderilmesi yeterlidir ya da otomobil haczi için ilgili sicile yazı gönderilerek haciz tamamlanır.
İcra müdürü kendisine haciz talebi yapılmasından itibaren 3 gün içinde haczi yapmalıdır(İİK m. 79). Ancak bu süre geçtikten sonra yapılan haciz de geçerlidir. Makul bir gerekçe olmaksızın haczin geç yapılmasından dolayı icra memurunun kusuru sebebiyle Devletin sorumluluğuna gidilmesi mümkündür.
Haciz işlemi, haczedilecek malın türüne göre değişiklik gösterir. Sicile kayıtlı malların haczi sadece yazı göndermek suretiyle yapılırken, altın, gümüş, para gibi taşınırların haczi icra memuru tarafından mutlaka bunlara fiilen de el konularak yapılmaktadır. Taşınır ve taşınmaz malların haczinde icra memuru mutlaka bir haciz tutanağı tutar. Bu tutanakta borçlunun haczi mümkün malının bulunup bulunmadığı, varsa bu malların neler olduğu, haczedilen malların alacağı karşılamaya yetip yetmeyeceği gibi hususlar yazar. Bir malın haczi tutanağa bakılarak tespit edilir. Tutanakta yazmayan mala fiilen el konulsa bile haciz işlemi uygulanmış olmaz. Burada ispat edici özelliği olan belge haciz tutanağıdır.
Malın haczedilebilir bir mal olup olmadığı ve eğer öyleyse bu malın değerinin ne kadar olduğunu icra memuru bizzat takdir eder. Bu konuda gerekirse bilirkişiden yardım alabilir. İcra memurunca yapılan değer tespitine(kıymet takdiri olarak bilinir) itiraz etmek mümkündür.
4. Haciz Sırasında İcra Memurunun Zor Kullanma Yetkisi
İcra memuru haciz işlemini gerçekleştirirken, kilitli yerleri açtırabilir. Borçlunun üzerinde altın, gümüş, para, kıymetli evrak veya başka değerli eşyaları sakladığını anlarsa bunları borçlun un şahsına karşı zor kullanarak alabilir (İİK m.80). İcra memuru borçlunun para cüzdanını isteyebilir, paraları haczedebilir, banka kartlarına ve banka hesap defterlerine el koyabilir. Yazılı talebi halinde icra memuruna bu işlemleri sırasında kolluk kuvvetlerinin yardım etmesi ve onun emirlerini yerine getirmesi zorunludur.
5. Haciz Esnasında Borçlu ya da Alacaklının Hazır Bulunması Gerekir Mi?
Haciz işlemi icra dairesi tarafından gerçekleştirilir. Alacaklı ya da borçlu tarafın hazır bulunmasına gerek yoktur. Hatta haciz sırasında hazır bulunmayan alacaklı ya da borçluya haciz tutanağının tebliği dahi zorunlu değildir. Ancak icra dairesi haciz tutanağını incelemeleri için “103 davetiyesi” olarak bilinen bir davetiyeyi alacaklı ve borçluya gönderir. 103 davetiyesini alan kişinin inceleme için 3 gün süresi vardır. 103 davetiyesi gönderilmese de yapılan haciz geçerlidir. Alacaklı taraf bu davetiyeyi almadan önce de satış isteyebilir fakat borçluya bu davetiye tebliğ edilmeden malların satılması mümkün değildir.
Sonuç
İcra takibine rağmen borcunu ödemeyen borçlunun malları alacaklının talebiyle haczettirilip sattırılarak alacaklının para alacağı ödenir. Bu süreçte gerekli taleplerin süresinde yapılması icra takibinin kısa sürede sonuçlanması için önem taşımaktadır. Haciz işlemindeki usulsüzlüklerin tespiti ve şikayet yoluna başvurulması da borçlu ve alacaklının haklarını korumak bakımından önem arz etmektedir.
Haciz konusuyla ilgili daha fazla bilgi için sitemizdeki diğer içerikleri ziyaret edebilir, daha fazla bilgi ve danışmanlık için ekibimize ulaşabilirsiniz.
Saygılarımızla.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi
Referanslar
KURU, Baki, (2016), İcra ve İflâs Hukuku, Legal Yayıncılık, s.160-163.
PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet, (2015), İcra ve İflâs Hukuku, Yetkin Yayıncılık, s.196-200.
İcra ve İflas Kanunu.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.