Borçlunun icra dosyasına yapacağı ödemelerde üç farklı yöntemden birini tercih etmesi mümkündür. Borçlu icra dosyasına icra dairesinde doğrudan ödeme yapabilir, alacaklıya ya da vekiline ödeme yapabilir veya kredi kartıyla uyap sistemi üzerinden ödeme yapması sonucu borcundan kurtulabilir. Ancak bu yöntemlerden hangisinin borçlu bakımından daha avantajlı olduğu konusunda borçlunun bilgilendirilmesi gerekir. Çünkü borçlunun yapacağı bu seçim ödeyeceği miktarı değiştirmektedir. Yani aslında önemli oranda daha az ödeme yapılarak borçtan kurtulunması imkanı vardır, ancak borçlu taraf genellikle bu konuda bilgi sahibi olmadığından maddi kayba uğrayabilmektedir.
Buna ek olarak icra dosyasına nasıl ödeme yapılacağını borçlunun bilmemesi de borcun ödenmesine rağmen, icra dosyasının kapatılmaması riskini ortaya çıkarmaktadır. Yine 2016 yılında getirilen, borçluya kredi kartıyla taksitlendirme imkanının da tanındığı yöntemle borcun ödenmesi mümkündür. Bahsi geçen sebeplerden, bu bültende icra dosyasına borçlunun ödeme yaparken hangi hususlara dikkat etmesi gerektiğini ve ödeme yöntemlerinden hangisini tercih etmesi gerektiğini açıklama gereği duyduk. Yazımızın devamından konuyla ilgili ayrıntılara erişebilirsiniz.
1. Borçluya Borcunu Ödemesi İçin Gönderilen Ödeme Emri ve Sonrasındaki Durum
Alacaklı, borçluya bir ödeme emri göndererek borcunu ödemesini talep edebilir. Bir mahkeme kararına bağlı olmayan tüm alacaklarda borçlu hakkında haciz işlemlerinin başlatılmasından önce usulüne uygun bir ödeme emrinin gönderilmesi hukuken zorunludur. Usulüne uygun olmayan veya aslında var olmayan bir borçtan dolayı gönderilen ödeme emrine borçlunun itiraz hakkı vardır. Eğer borçlu süresine yaptığı itirazında haklı görülürse, ödeme emri iptal edilir ve artık icra işlemlerine devam edilmez. İcra takibine devam edilebilmesi için alacaklının harekete geçmesi gerekir.
Ödeme emrinde borçluya ödemesi için süre verilen borç gerçekten borçluya aitse ve borçlu bu borcu kendi rızasıyla ödemek isteyebilir. Ödemekle yükümlü olmasının yanı sıra aslında borçlunun da bu borcu ödemekte menfaati vardır. Çünkü borçlu icra takibi sürecinde borcunu ödeyerek hakkında haciz işlemlerinin başlamasına engel olabilir. Aynı şekilde hakkında haciz işlemi uygulanmış, evine, arsasına veya arabasına haciz konulmuş kişi bunların düşük fiyatla satılarak borcuna karşılık sayılmasını da istemez. Buna engel olmanın tek yolu ise icra takibi sürecinde alacaklının borcunun tamamen ödenmesidir. İcra takibine konu olan borç tamamen ödenerek icra dosyasının kapatılması halinde sorun çözülmekte, her iki taraf tatmin olmakta ve borçlu aynı borçla ilgili yeniden icra takibi işlemlerine maruz kalmamaktadır.
2. İcra Aşamasında Borcun Ödenmesiyle Alakalı Problemler
Borçlunun icra aşamasına gelmiş borcu nasıl ve kime ödeyeceği konusunda bilgi sahibi olmaması berbaerinde birtakım mağduriyetleri gündeme getirebilmektedir. Örneğin, ödenecek borç miktarının sadece asıl borç miktarı kadar olduğu sanılarak bu miktar ödeme yapılması nedeniyle icra dosyaları açık kalabilmektedir. İcra dosyasında hesap edilen vekalet ücretleri, harç, masraf vs. ödenmeden kaldığı için borçlu, yeniden icra takibine maruz kalmaktadır.
Yine, alacaklıya ya da vekiline yapılan ödemenin alacaklı tarafça, icra dosyasına bildirilmemesi nedeniyle de dosya açık kaldığından mağduriyetler yaşanmaktadır.
Bir diğer ve asıl önemli sorun, borçlunun ödeyeceği miktarın hangi ödeme yöntemini seçtiğine bağlı olarak değişeceğini bilmemesidir. Oysa borçlunun kime ve nasıl ödeme yaptığına göre ödeyeceği miktarlarda %50’ye varan oranlarda farklılıklar mevcuttur.
Aynı şekilde borçlu borcu peşin veya taksitle ödeme imkanına sahip olup olmadığını, kartla ödeme yapıp yapamayacağı konularında doğal olarak bilgi sahibi olamayabileceğinden böylesi imkanlardan mahrum kalabilir ve sonuçta borcunu ödeyemeyebilir.
3. İcra Aşamasında Borçlunun Borcunu Ödemek İçin Seçebileceği Yöntemler
- İcra dairesinde doğrudan icra dosyasına ödeme yapmak,
- İcra dairesinde veya haricen alacaklıyla yapılacak anlaşmayla borcu taksitle ödemek,
- vatandas.uyap.gov.tr adresi üzerinden kredi kartıyla ve taksitli ödeme yapmak,
- Alacaklıya veya avukatına ödeme yapmak,
Borcunu ödemek isteyen borçlu yukarıdaki yöntemlerden kendisine uygun olan birini tercih edebilir. Fakat bu seçimi yapmadan önce yukarıdaki yöntemlerin avantajları ve riskleri konusunda yeterli malumata sahip olmalıdır. Aşağıda bu yöntemler ayrı ayrı incelenmiştir.
3.1. İcra dairesinde icra dosyasına ödeme yapmak
Borçluya gönderilen ödeme emrinde borçlunun ödemeyi yapabileceği bir IBAN numarası belirtilmektedir. Bu hesap icra müdürlüklerine ait olup, buraya yapılacak ödeme doğrudan icra dosyasına yapılmış olur. Yapılan ödememnin akabinde icra müdürü gerekli işlemleri yapar, ödemeyi alacaklı tarafa ulaştırır ve icra dosyasını kapatır. Bu şekilde borçlu borcundan kurtulur.
Borçlunun bu hesaba yapacağı ödemelerde şunlara dikkat etmesi gerekir;
- Ödemenin açıklamalı olarak yapılması gerekir. Hangi borca karşılık ödeme yapıldığına dair bilgilere yer verilmelidir.
- Borçlu sadece ödeme emrinde gönderilen miktarı değil, ödeme yapılacak tarihte icra müdürlüğünce düzenlenmiş Dosya Hesabı Raporu’na göre icra takibi bakımından kesinleşen esas borç miktarı, başvuröa harcı, tahsil harcı, fazi, masraf ve vekalet ücretini de kapsayan tüm tutarın ödenmesi gerekir. çünkü borç, icra takibine konu edilmesiyle birlikte yeni masrafların ortaya çıkmasına neden olmuştur ve bunların borçlu tarafından ödenmesi gerekir. eğer sadece ödeme emrinde yazılı miktarda ödeme yapılırsa icra dosyası kapanmaz; kalan miktarın ödenmesi için aynı dosya üzerinden borçluya yeni icra takip işlemleri yapılabilir.
3.2. Alacaklıya veya avukatına ödeme yapmak
Borçlu icra dairesinde ve icra dosyasına ödeme yapmak yerine doğrudan borçlu olduğu kişiye veya bu kişinin avukatına borcunu ödeyerek de borcundan kurtulabilir. Bu ödeme yönteminde borçlunun alacaklıyla iletişim kurması ve pazarlık etme imkanı vardır. bu sayede daha az miktarda ödeme yaparak borcundan kurtulabilmesi mümkündür. şöyle ki, alacaklıya yapılacak
ödemede icra müdürlüğünün Dosya Hesap Raporunda belirlenen borç miktarı, faiz, masraf ve vekalet ücretini tam olarak ödeme zorunluluğu olmaksızın, alacaklıyla varacağı uzlaşma ile uzlaşılan miktarın ödenmesiyle borcun kapanması imkanı vardır. Borçlu alacaklıyla alacak miktarı, faiz vs konusunda indirim yapması konusunda anlaşmaya varabilir. Alacaklıya veya avukatına yapılan ödemeyle icra dosyasının kapanması için alacaklının veya avukatının icra müdürlüğüne borcun tahsil edildiği bildiriminde bulunması şarttır. Borçlu eğer alacaklıya da avukatına ödeme yapacaksa, salt ödeme yapmakla yetinmemeli, mutlaka ödeme bilgisinin icra dairesine de iletildiğinden emin olmalıdır.
Hem alacaklının hem de borçlunun lehine olan bu yöntemde alacaklı ile borçlu dosya hesabındaki tam tutar üzerinde anlaşsalar, yani alacaklı alacağının tamamını istese dahi yine de icra dosyasına yapılacak ödemeye göre avantajlı olurlar. Çünkü, alacaklıya doğrudan yapılacak ödemelerde icra dosyasından alınacak tahsil harcı tutarları, doğrudan icra dosyasına yapılacak ödemelere göre %50 daha azdır. Ayrıca bu yöntemle ödeme yapılması halinde icra müdürlüğünün alacağı borçludan tahsil etmesine karşılık alacaklı taraftan aldığı %2 oranlı cezaevi harcı da alacaklıdan tahsil edilmez.
3.3. İcra dairesinde veya haricen alacaklıyla anlaşma yaparak borcu taksitle ödemek
Ödeme emrinin kesinleşmesinden sonra veya haciz aşamasında henüz hacza konu mallar satılmadan önceki aşamada borcun takside bağlanarak ödenmesi mümkündür. borcun taksitle ödenmesi konusunda bu aşamalar birbirinden farklı şartlara tabidir.
Hacizden önceki aşamada borcun taksitle ödenebilmesi için;
Alacaklı ve borçlunun istedikleri gibi bir anlaşma yapabilirler. Ancak anlaşmada mutlaka taksit miktarları ve ödeme tarihleri belli olmalıdır. Alacaklı böyle bir anlaşma yapmak zorunda değildir, dilerse borçlunun mallarının haczedilmesini isteyebilir.
Hacizden sonraki aşamada borcun taksitle ödenebilmesi için;
Alacaklı ve borçlu İcra İflas Kanunu’nda belirlenene şartlara uygun bir anlaşma yapmalıdır. Alacaklı, borçlunun bu şartları taşıyan taksitle ödeme teklifini kabul etmek zorundadır. Buna göre her taksidin borcun dörtte birinden az olmayıp ilk taksidin hemen ödenmiş olması ve ödeme süresinin üç aydan fazla olmaması gerekir. Ödemelerin zamanında ve tam olarak yapılmaması halinde icra takibine kaldığı yerden devam edilir vehacizli mallar satılır.
3.4. Borcun kredi kartıyla taksitlendirilerek ödenmesi
27.05.2016 tarihinden itibaren Adalet Bakanlığı’nca icra dosyalarının kredi kartlarıyla tek çekim veya taksitli şekilde ödenebilmesi imkanı getirilmiştir. Borçlu, vatandas.uyap.gov.tr üzerinden e-imzası veya e-devlet şifresi ile giriş yaparak, gerekli işlem adımlarını takip edip borcunu ödeyebilir. Bu yöntemle yapılacak ödemelerde de yine icra müdürlüğünden Dosya Hesap Raporunun alınarak yapılacak ödeme tutarının doğru belirlenmesi ile ödenecek tahsil harcı oranının olaya uygun şekilde seçilmesi gerekmektedir. Tahsil harcı oranı ödemenin kimin hesabına yapıldığı, borçlu malların üzerinde haciz bukunup bulunmadığına göre değişmektedri. Bu konuya ilişkin sorumluluk yine borçlu üzerindedir. Yapılacak ödemeler aracı kuruluş tarafından ilgili hesaba aktarılmaktadır.
4.2021 yılı için tahsil harç oranları ve miktarları
İcra dosyasına doğrudan yapılacak ödemelerde; Ödeme veya icra emrinin tebliğinden sonra, hacizden önce borç ödenirse; ödenecek tutarlar üzerinden %4,55, hacizden sonra ve satıştan önce borç ödenirse tahsil olunan tutar üzerinden %9,10;
Doğrudan alacaklıya veya vekiline yapılan ödemelerde; Ödeme veya icra emrinin tebliğinden sonra Hacizden önce borç ödenirse, %2,27; hacizden sonra ve satıştan önce ödeme yapılırsa %4.55 tahsil harcı ödenmesi gerekir.
SONUÇ
Borçlunun icra aşamasına gelmiş borcunu ödemek ve icra dosyasını kapatmak için önünde farklı seçenekler bulunmaktadır. Borçlunun hangi yöntemi seçtiği ödenecek tutarda değişikliğe neden olabilmektedir. Ayrıca her ödeme yönteminin bazı avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Örneğin, icra dosyasına doğrudan ödeme yapılırsa borcun dosya hesap raporundaki ek giderlerle birlikte tamamen ödenmesi gerekir, alacaklıyla borç konusunda pazarlık etme imkanı yoktur. Oysa borçlunun alacaklının veya avukatının hesabına doğrudan ödeme yapılması halinde alacaklıyla pazarlık yapılarak daha az bir ödeme ile ve her iki tarafın daha az tahsil harcı ödemesiyle borç sonra erdirilebilir ve icra dosyası kapatılabilir. Ancak bu yöntemde de alacaklı veya avukatının icra dosyasına tahsilat bildirimi yapmaması nedeniyle icra dosyaları açık kalabilmektedir. Bu konunun takibi gerekir. size en uygun ve en avantajlı ödeme yönteminin belirlenmesi konusunda mutlaka avukatınızdan detaylı bilgi almalısınız. Konuyla ilgili hukuki soru ve sorunlarınız için Solmaz Hukuk ve Danışmanlık ekibinden hukuki yardım talebinde bulunabilirsiniz.
Saygılarımızla.
Solmaz Hukuk ve Danışmanlık Ekibi
REFERANSLAR
PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet, 2015, İcra İflas Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara.
Harçlar Kanunu Genel Tebliği Seri No:86 (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/12/20201229M1-10.htm)