Franchising Sözleşmeleri

Franchising anlaşmaları hakkında verilen metnin İngilizce çevirisini aşağıda bulabilirsiniz:

Franchising anlaşmaları günümüzde yiyecek ve içecek, eğitim, petrol, turizm ve lojistik gibi birçok sektörde iş ilişkileri yaratmaktadır. Franchising anlaşmaları, franchisor ve franchisee arasında birden fazla sözleşme gerektirebilen, karşılıklı hak ve yükümlülükler yaratan çerçeve anlaşmalardır. Franchising anlaşmalarında franchisor, franchisee’ye bir ücret karşılığında bir tür ticari ayrıcalık tanır. Bu ayrıcalığın içeriği, franchisor’ın iyi bilinen işinin bir parçası olan ticari markalar, patentler, lisanslar ve know-how gibi fikri mülkiyet haklarını kullanmayı içerir. Franchise alan bu ayrıcalık için ödeme yaptıkça franchisor gelir elde eder. Franchise alan, tamamen yeni bir iş kurmak zorunda kalmak yerine, tabiri caizse “oturmuş bir sisteme” dahil olur ve franchise verenin sektörde yarattığı itibar ve güven sayesinde ticari hayata daha az riskle girer.

 

Bu yazımızda ticari hayatın önemli bir gerçeği olan franchising sözleşmelerinin nasıl yapılandırılması gerektiğine ilişkin açıklamalarda bulunduk. Franchise alan ve franchise verenin sözleşme hazırlarken nelere dikkat etmesi gerektiği üzerinde durduk ve yazımızın sonunda örnek bir franchising sözleşmesine yer verdik. Örnek sözleşmenin sadece fikir vermesi amacıyla paylaşıldığı, franchising sözleşmelerinin her sektöre ve sözleşmenin taraflarına göre farklı ve spesifik olarak düzenlenmesi gerektiği unutulmamalıdır.

Franchising Sözleşmelerinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Bir franchise anlaşmasında, franchise veren, franchise alanın, maddi olmayan varlıklar olarak bilinen bir işletmenin fikri mülkiyet haklarını kullanmasına izin vermekle yükümlüdür. Fikri mülkiyet hakları, ticari markalar, patentler, işletme adları, know-how ve işletme teknik bilgileri gibi ekonomik olarak değerli unsurları ifade eder. Franchisor, sektörde belli bir tanınırlık ve başarıya ulaşmış bu unsurların kullanım hakkını, belli bir franchise giriş bedeli ve periyodik olarak ödenen “royalties” karşılığında franchisee’ye devreder. Ayrıca franchisor, franchisee’yi desteklemek ve korumakla yükümlüdür. Franchisee’nin personelini eğitmek, personeli denetlemek, çalışma koşullarını belirlemek, temizlik ve servis kurallarını koymak, satış fiyatlarını belirlemek de franchisor’ın hak ve yükümlülükleri arasındadır. Franchisor, franchisee’ye gerekli ürün ve malzemeleri temin etmekle de yükümlüdür.

Franchise alan, franchisor tarafından belirlenen kural ve talimatlara uygun olarak iş yapmakla yükümlüdür. Bu anlaşmaya göre franchise alanın franchisor’a belirli bir ücret ödemesi gerekmektedir. Franchise bedeli veya royalty olarak adlandırılan bu ücret, anlaşmanın asli unsurlarından biridir. Bunun dışında franchise alanın franchisor’a düzenli rapor verme ve denetimlerine katlanma yükümlülüğü vardır.

Franchising Sistemini Tercih Etme Nedenleri

Franchising sisteminde her iki taraf için de birçok ticari avantaj bulunmaktadır. Franchise veren açısından franchise sistemi, işlerinin coğrafi ve niceliksel yayılımını artırmak için iyi bir yöntemken, franchise alan açısından ise riskleri en aza indirdiği ve kolaylık sağladığı için tercih edilmektedir. İş dünyasına girmek isteyen bir girişimci ya da yeni bir iş kurmak isteyen bir tüccar için yepyeni bir işletme kurmak, düzenini oturtmak, belli bir itibar kazanmak, müşteri kitlesi oluşturmak oldukça emek, çalışma ve zaman gerektiren bir süreçtir. Oysa sektörde zaten tanınan bir markanın adını ve imkanlarını kullanarak franchisee olarak ticari bir girişime girmek, bu kadar büyük sıkıntılara katlanmak zorunda kalmadan kısa sürede başarılı sonuçlar vaat ediyor. Üstelik franchise alan, franchisor’ın iş hayatındaki profesyonelliğinden de faydalanabiliyor. Böylece hukuki ve eğitim konularında franchisor sayesinde çok daha nitelikli hizmetlere ulaşabiliyor.

Franchising Sözleşmesinin Yazılı Olarak Yapılması Gerekli midir?

Franchising sözleşmelerinin geçerli olabilmesi için herhangi bir şekilde yapılması zorunluluğu yoktur. Bunun nedeni, franchising sözleşmelerinin hukuk sistemimizde herhangi bir kanunda düzenlenmemiş olmasıdır. Yasal bir zorunluluk olmadığı için franchising sözleşmelerinin taraflar arasında sözlü olarak dahi yapılabileceği teorik olarak kabul edilmektedir. Ancak taraflar arasındaki franchising sözleşmesinin hileli (aldatıcı) olduğunun iddia edildiği veya aralarındaki sözleşmenin franchising sözleşmesi değil de distribütörlük sözleşmesi olduğunun iddia edildiği durumlarda ya da hiç sözleşme olmadığının iddia edildiği ve marka ihlali iddialarının bulunduğu durumlarda sözleşmenin varlığını ispat edebilmek açısından yazılı bir sözleşmenin varlığı çok önemli hale gelmektedir. İspat açısından son derece faydalı olması nedeniyle franchising sözleşmelerinin yazılı olarak yapılması tavsiye edilmekle birlikte, marka ve patent lisanslarını içeren franchising sözleşmelerinin mutlaka yazılı olarak yapılması gerekmektedir.

Uygulamada, taraflar arasında yazılı bir franchising sözleşmesinin bulunmaması hukuki sorunlara neden olmaktadır. En sık karşılaşılan iddialardan biri franchising sözleşmesinin muvazaalı olduğu iddiasıdır ve bunun ispatı önemli bir konudur. Yargıtay kararlarında, taraflar arasında yazılı bir sözleşmenin bulunmaması halinde franchising sözleşmesinin nasıl ispat edileceğine ilişkin aşağıdaki tespitler yapılmıştır;

Somut uyuşmazlıkta davacı alacaklı, davalı üçüncü kişi ile davalı borçlu arasında akdedildiğini iddia ettiği Franchising Sözleşmesinin muvazaalı olduğunu ileri sürmüş, ticari defter ve kayıtlar ile bilirkişi incelemesine dayanmıştır.

HMK’nın 31. maddesi uyarınca borçlu şirket tarafından üçüncü kişi şirket adına düzenlenen Franchising Sözleşmesi, bono, makbuz ve faturaların ibraz edildiği anlaşıldığından bu hususların açıklığa kavuşturulması gerekmektedir. Sözleşme, faturalar ve ödemeye ilişkin kayıtların borçlu şirket ve davalı üçüncü kişinin ticari defterlerinde mevcut olup olmadığının tespiti için bilirkişiden (açılış ve kapanış tasdiklerinin yapılmış olduğu dikkate alınarak) rapor alınması Alınacak raporun dosyada mevcut diğer delillerle birlikte değerlendirilerek üçüncü kişi ile borçlu arasında akdedildiği iddia edilen Franchising Sözleşmesinin davacı alacaklının iddia ettiği gibi muvazaalı olup olmadığının tespit edilmesi ve sonucuna göre istihkak iddiası hakkında bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde davanın reddine karar verilmesi doğru değildir (Yargıtay 8. HD. Hukuk Dairesi, 2018/15117 E., 2020/4343 K.)

Görüldüğü üzere franchise sisteminin kurulması aşamasında yazılı bir sözleşme yapılması ispat açısından büyük kolaylık sağlamakta ve tarafları hukuken güvenli bir zeminde tutmaktadır. Aksi takdirde ileride anlaşmazlıkların çıkması ve franchise sisteminin tıkanması son derece muhtemeldir. Aşağıda basit bir forma sahip olmakla birlikte fikir vermesi açısından bir franchising sözleşmesi örneği paylaşıyoruz. Detayları ve kapsamı her sektöre ve sözleşme taraflarına göre değişiklik göstereceğinden şablon olarak kullanıma uygun olmadığını hatırlatırız.

ÖRNEK FRANCHISING SÖZLEŞMESI

1. TARAFLAR

Franchising anlaşmalarının iki tarafı vardır. Bunlardan birincisi franchisor, diğeri ise franchisee olarak adlandırılır. Bu bölümde tarafların unvanları, vergi kimlik numaraları, adresleri ayırt edici bir şekilde sözleşmeye yazılmalıdır.

Örnek hüküm: Franchise veren (Franchisor): ………………………Ticaret Ltd Şti (Vergi Kimlik Numarası: ………………) Adres: …………………………………………….. Franchise Sahibi (Franchisee): …………………………. (Vergi Kimlik Numarası:………………) Adres:……………………………………………..

2.SÖZLEŞME KONUSU

Örnek hüküm: Bu sözleşme, franchise alanın sözleşmede belirlenen bedel ve şartlar karşılığında franchisor’a ait …………….. markasını kullanmasına ilişkin usul ve esasları düzenler. Örnek hüküm: İşbu sözleşmenin konusu, franchisee’nin sözleşmede belirtilen “sözleşme bedeli”, süre ve koşullar karşılığında franchise verenin markasını, know-how’ını ve diğer fikri mülkiyet haklarını kullanması, franchise verenin markasını taşıyan ürünleri temin ve tedarik etmesi, bu ürünlerin satış ve pazarlamasını yapmasıdır.

3.MAR

Örnek hüküm: Bu anlaşmada “marka” kelimesi kullanıldığında, Franchisor’ın tescilli ticari markası ‘……………’ anlaşılmalıdır.

4.SÖZLEŞMENIN BAŞLANGICI:

Örnek hüküm: Sözleşmenin başlangıcı, tarafların karşılıklı mutabakatla bu sözleşmeyi imzaladıkları ……………….. tarihi esas alınacaktır.

5.SÖZLEŞME SÜRESI:

Örnek hüküm: Taraflar arasındaki bu sözleşmenin geçerlilik süresi başlangıç tarihinden itibaren ………. yıldır. Örnek hüküm: İşbu sözleşme belirsiz süreli olarak akdedilmiş olup, sözleşmenin başlangıç tarihinden itibaren ilk 5 (beş) yıl boyunca feshedilmeyeceği kabul ve taahhüt edilmektedir.

6.FRANCHISING BEDELİ:

Mali açıdan bağımsız bir işletmeden farkı olmayan franchisee, başlangıçta franchisor’a belirli bir giriş bedeli öder ve buna ek olarak her yıl cirosunun belirli bir yüzdesini ödemeyi taahhüt eder. Bu ödeme yükümlülükleri “franchise giriş bedeli” ve “franchise kullanım bedeli” olarak adlandırılır ve sözleşmenin ana unsurlarını oluşturur. Franchise kullanım bedeli “royalty” olarak adlandırılır. Her yıl düzenli olarak yapılan royalty ödemeleri, yıllık cironun ve karın yüzdesi olarak sözleşmede belirlenen bir oranda ödenir ve fikri mülkiyet haklarının kullanımı karşılığında yapılan bir tür kira ödemesine benzer.

Sözleşmenin bu bölümünde franchise bedelinin hangi para birimi üzerinden, ne zaman ve ne miktarda ödeneceği açıkça düzenlenmelidir.

 

Örnek hüküm: Franchise alan, franchise katılım bedeli olarak ……………TL/USD ödeyecektir. Katılım bedeli Sözleşme başlangıcından itibaren ….. gün içinde ödenecektir. Örnek hüküm: Franchise alan günlük brüt satışlar üzerinden günlük veya …. her gün % …. royalty ödemeyi kabul, beyan ve taahhüt eder. .

7.KNOW-HOW KULLANIMI

Örnek hüküm: Franchise Alan, işbu sözleşme ekinde detayları verilen Franchisor’ın Know How’ını Türk Ticaret Kanunu’ndan kaynaklanan basiretli bir iş adamı gibi davranma yükümlülüğü çerçevesinde özen ve titizlikle uygulamayı kabul ve taahhüt etmiştir.

8.SÖZLEŞME ŞARTLARI

Franchise verene tanınan hak ve yükümlülükler ile franchise alana tanınan hak ve yükümlülükler sözleşme şartları bölümünde ayrıntılı olarak düzenlenmelidir. Tarafların karşılıklı hak ve yükümlülüklerinin düzenlendiği bu kısım çok önemlidir. Sektöre, iş koluna ve sözleşmenin konusuna göre değişiklik gösterecek olan bu bölüme ilişkin birkaç genel örnek vermekle yetineceğiz. Çünkü sözleşmenin bu kısmı tarafların talep ve beklentileri, faaliyet gösterdikleri sektör ve kurmaya çalıştıkları ticari sistemin kendine has özellikleri dikkate alınarak düzenlenmelidir. Örneğin bir restoran zinciri için yapılacak franchising sözleşmesi, bir otel veya okul zinciri için yapılacak franchising sözleşmesinden farklı olacaktır. Franchise verenin franchise alana hangi konularda destek olacağı, eğitimler, reklam kampanyalarının yürütülmesi, logo kullanımı, iş kıyafetleri, mağaza tasarımları, satış fiyatları gibi işin konusuna giren her türlü detayın düzenlenmesi gerekmektedir.

Uygulamada, tarafların sözleşmeden doğan yükümlülükleri konusunda birçok ihtilaf ortaya çıkmaktadır. Her iş konusunun ihtiyaçları farklı olduğundan, sözleşmenin bu kısmında uzman bir hukukçunun yardımına başvurulması tavsiye edilir. Aşağıda örnek olarak sadece birkaç madde verilmiş olup, bu hükümlerin çok daha detaylı düzenlenmesi gerekmektedir.

8.1.Franchise verenin yükümlülükleri:– Tüm çalışanlara uygulama ve servis konusunda 2 aylık eğitim vermek. – Ürün tedariği ve ürün bazlı sorunlarda franchisee’ye destek olmak – Marka logosunun basılı olduğu katalog ve broşürlerin temin edilmesi 8.2. Franchisor’a tanınan haklar:– Franchisor, kurulan ticari sistemin işleyişini, hizmet standartlarını, temizlik ve hijyen durumunu, fiyatları her zaman ve usulde denetleme, rapor ve bilgi isteme hakkına sahiptir. – Franchisor, bu sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını sözleşme dışında üçüncü kişilere devir veya temlik edebilir. 8.3. Franchise Alan’ın yükümlülükleri; – Franchise alan, işletmede bizzat bulunarak hizmeti sürekli yönetmek ve denetlemekle yükümlüdür. Franchisor, franchisee’nin işletmenin başında olduğunu varsaymakta haklıdır. Aksi halde franchisor sözleşmede öngörülen yaptırımları talep ve dava edebilir. – Franchise alan, franchisor tarafından belirlenen talimat ve kurallara uygun olarak iş yapmakla yükümlüdür. – Franchise alan, bilgisayar toplu satış raporlarını periyodik olarak her ayın son günü franchisor’un bu sözleşmede yazılı merkezine teslim etmekle yükümlüdür. – Franchise alan, franchise sisteminin itibarının korunması ve işlerinin büyümesi için gerekli tedbirleri almak ve düzeni sağlamakla yükümlüdür .

 

8.4. Franchise Alan’a tanınan haklar: – Sözleşmede belirtilen adreste bulunan mağazada Franchisor’ın tescilli markasını ve logosunu kullanmak. – Bulunduğu işyerinde marka ile ilgili afiş, tabela ve reklam araçlarını kullanmak. – Franchise alan, franchise hakkını sadece sözleşmede yazılı tesiste kullanabilir.

9. SÖZLEŞMENİN FESHİ

Franchising anlaşmaları ihtiyaca göre belirli bir süre ile sınırlı veya süresiz olabilir. Sözleşme belirli bir süre için yapılmışsa bu sürenin bitim tarihinde sözleşme sona erecektir. Ancak süre dolduğu halde taraflar sözleşmeyi fiilen uygulamaya devam ediyorlarsa bu durumda sözleşme süresiz hale gelir.

Sözleşmeyi sona erdirmek için haklı sebepler varsa, her iki taraf da sözleşmeyi sona erdirme hak ve yetkisine sahiptir. Franchising sözleşmesinde, sözleşmenin feshine neden olacak haklı sebepler belirtilmelidir. Böylece her iki taraf da bu haklı sebeplerden biri gerçekleştiğinde diğer tarafın kabulü ve onayı olmadan sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetme hakkına sahip olacaktır. Bu husus önemli olduğu için sözleşme metninde haklı fesih sebeplerinin neler olduğu, fesih hakkının nasıl kullanılacağı ve feshin sonuçlarının açıkça düzenlenmesi önem arz etmektedir.

Örnek Hüküm: Franchisor, franchisee’nin basiretli ve özenli bir iş adamı gibi davranmaması, bu davranışlarının franchisor’un işine, ticari itibarına, markasına ve müşteri ilişkilerine zarar vermesi ve yazılı olarak uyarılmasına rağmen bunda ısrar etmesi halinde sözleşmeyi tek taraflı olarak feshetme hakkına sahiptir. Bu durumda franchise alan, franchisor’un uğradığı veya uğraması muhtemel tüm maddi ve manevi zararları karşılamayı kabul, beyan ve taahhüt eder.

10. PRIVACY

Sample Provision: The franchisee undertakes to ensure complete confidentiality in storing and transferring the system, program and similar special information and documents of the Franchisor to third parties. The franchisee cannot make third parties use all or part of the franchise right offered to its use without obtaining the written consent of the franchisor. In the event that it is determined that the franchisee has provided information and documents of this nature in violation of the rule described, the parties have agreed that the franchisor shall cover all damages arising therefrom.

11. YARIŞMA

Franchising sözleşmelerinde yer alan rekabet yasağı hükmü hem franchise alan hem de franchise veren açısından ayrı ayrı ve özenle düzenlenmelidir. Rekabet yasağının konusunun ve sınırlarının iyi çizilmesi ve temel hak ve özgürlüklere aykırı olmayacak bir süre ile sınırlandırılması önemlidir. Aşağıda verilen örnek çok genel olup detaylandırılması ve sınırlandırılması gerekmektedir.

Örnek Hüküm: Bu sözleşmenin herhangi bir nedenle feshedilmesi veya yenilenmemesi halinde ……….. 2 yıl süreyle franchisor’a ait herhangi bir ürünü üretemez, satamaz veya sattıramaz. Bu hükme itiraz halinde franchise alan …………… tazminat ödemeyi kabul ve taahhüt eder. USD TAZMINAT ÖDEMEYI KABUL VE TAAHHÜT EDER. Franchisor, franchisee ile aynı bölgede (bu coğrafi bölge tanımlanmalıdır) franchisee’den başkasına franchise vermemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali franchisee için haklı fesih nedenidir.

12. OTORİTE

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre tacirler yetki sözleşmesi yapabilecekleri gibi sözleşmeye yetki şartı da ekleyebilirler. Bir sözleşmede yetkinin düzenlenmesi halinde, taraflar arasında o sözleşmeden doğan hukuki uyuşmazlıkların çözümünde yetki şartında belirtilen yer mahkemeleri yetkili olur.

Örnek Hüküm: İşbu sözleşmeden doğacak hukuki uyuşmazlıklarda İstanbul Anadolu Mahkemeleri ve icra daireleri yetkilidir.

Franchising sözleşmeleri günümüzde en çok tercih edilen iş modellerinden birini oluşturmaktadır. Bu sözleşme ile franchisor, franchisee’ye ait marka, işletme adı, logo ve diğer fikri mülkiyet haklarını franchisee’ye devreder ve karşılığında bir ücret alır.

Franchise alan kendi işini yapar ve geliri kendisine aittir. Franchisor ise ona işi için gerekli ürün ve hizmetleri sağlar, uygulama için personel yetiştirir, reklam faaliyetlerini yürütür. Birçok farklı sektörde denenmiş ve başarılı olmuş bir ticari sistem olan franchising, bir çerçeve franchising sözleşmesi ve buna bağlı yan anlaşmalarla kurulur ve sürdürülür. Esasen bir tür hukuki sözleşme olan bu sistemin başarılı bir şekilde kurulması ve devam ettirilmesi finansal faktörlerin yanı sıra sözleşmelerin başarısına da bağlıdır. Bu nedenle franchising sözleşmelerinin detaylı, kapsamlı ve taraflara özgü bir şekilde düzenlenmesi gerekmektedir.

Franchising sözleşmelerine ilişkin hukuki soru ve sorunlarınız için ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.

Saygılarımla.