Boşanma davaları, aile ve özel hayatla ilgili her konu gibi hassasiyet ve özen gerektiren davalardır. Tarafların ve ortak çocukların gelecek yaşamlarına yön verecek kararların verildiği durumlar olduğu için hukuki sürecin iyi yönetilmesi de önemlidir. Tarafların bu süreci psikolojik olarak tükenmeden atlatabilmeleri için menfaatlerinin en üst düzeyde korunması ve boşanma sürecinin en kısa sürede sonuçlandırılması amaçlanmalıdır. Anlaşmalı boşanma davaları da bu amaca hizmet eder.
İşte bu noktada anlaşmalı boşanma, en hızlı ve en az yıpratıcı çözüm olarak öne çıkar. Peki, anlaşmalı boşanma nedir, nasıl yapılır ve hangi şartlar aranır? Tüm detayları bu rehberde bulabilirsiniz.
Anlaşmalı Boşanma Nedir?
Anlaşmalı ve çekişmeli boşanma davaları olmak üzere hukukumuzda iki tür boşanma davası vardır. Çekişmeli boşanma davalarının açılmasının nedeni, tarafların gerek boşanma konusunda gerekse de boşanmayla ilgili diğer konularda uzlaşmaya varamamış olmalarıdır. Uzlaşma sağlanamayan konular; nafaka, vekalet, tazminat ya da bizatihi boşanmanın kendisi olabilir. Bu halde boşanma davası çekişmeli olarak görülecektir. Çekişmeli boşanma davaları ortalama 1-1,5 yıl sürmektedir.
Anlaşmalı boşanma; eşlerin evliliği sona erdirme ve boşanmanın tüm hukuki sonuçları hakkında uzlaşarak, tek duruşmada evliliklerini sonlandırdıkları bir dava türüdür. Anlaşmalı boşanmada tarafların tek duruşmada boşanması çoğu zaman mümkündür. Ayrıca, anlaşmalı boşanmada yargılama giderleri ve avukat ücreti de çekişmeli boşanmaya göre daha düşüktür. Bu nedenle anlaşmalı boşanmayı seçmek, zamandan, emekten ve harcanacak maliyetten de önemli ölçüde tasarruf sağlar ve olası stresi en aza indirir.
Genellikle kısa sürede tamamlanır ve çekişmeli boşanmalarda yaşanan tanık dinleme, delil sunma gibi prosedürleri içermez. Sürecin bu kadar pratik olması, taraflara büyük kolaylık sağlar.
Anlaşmalı Boşanmanın Avantajları
- Zaman tasarrufu: Tek celsede bitebilir.
- Maliyet avantajı: Avukatlık ve yargılama giderleri daha düşüktür.
- Psikolojik olarak daha kolay: Taraflar arasında gerginlik daha azdır.
- Çocuklar için daha sağlıklı: Süreç travmasız atlatılır.
Anlaşmalı Boşanmanın Şartları Nelerdir?
Anlaşmalı boşanma davası ile eşlerin boşanabilmesi birtakım şartlara bağlanmıştır.
Aşağıdaki şartların tamamının gerçekleşmesi gerekmektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun 166/3. maddesine göre aşağıdaki şartlar yerine getirilmelidir:
1) Evlilik en az 1 yıl sürmüş olmalı.
2) Eşler birlikte dava açmalı ya da biri açıp diğeri kabul etmeli.
3) Taraflar mahkemede bizzat dinlenmeli.
4) Mali konular ve çocukların durumu hakkında protokol hazırlanmalı.
- Evliliğin en az 1 yıl devam etmesi: Çok kısa süreli evliliklerin bu şekilde kolayca sona ermesini önlemek isteyen kanun koyucu, anlaşmalı boşanmanın en az 1 yıl devam eden evlilikler için geçerli olacağını öngördü. Resmi nikah tarihinden itibaren 1 yıllık süre hesaplanmalıdır. Hakim 1 yıllık sürenin dolmadığını anlayınca daha fazla incelemeden davayı reddedecek. Davanın açıldığı tarihte 1 yıllık süre henüz dolmamış, ancak hükmün konulduğu tarihte sona ermiş ise hakim yine de boşanmaya karar verebilecek.
- Eşlerin birlikte boşanma davası açması veya birinin diğerinin açtığı boşanma davasını kabul etmesi: Eşler, anlaşmalı boşanma protokolü ve birlikte hazırlayacakları ortak dilekçe ile mahkemede boşanma talebinde bulunabilirler. İkinci yol, birinin açtığı davayı diğer tarafın açtığı şartlarla kabul etmektir.
- Tarafların hakim tarafından bizzat dinlenmesi: Anlaşmalı boşanma, tarafların özgür iradelerine dayalı uzlaşma ile gerçekleşebilir. Bu nedenle hakim, tarafları şahsen dinlemeli ve boşanma ve boşanma protokolünde yazılı boşanma şartları üzerinde gerçekten ve özgürce anlaştıklarına ikna olmalıdır. Hakimin tarafları dinlemeden anlaşmalı boşanmaya karar vermesi mümkün değildir. Bu nedenle tarafların avukatlarının beyanları tek başına yeterli olmayacak, eşler boşanma iradelerini bizzat hakim önünde açıklamak zorunda kalacaklardır.
- Tarafların boşanmanın mali sonuçları ve çocukların durumu üzerinde anlaşmaya vardıkları boşanma protokolünün hakim tarafından onaylanması: Eşler, boşanmanın mali sonuçları ve çocuklarının ortak statüsü konusunda da anlaşmalıdır. Taraflar, üzerinde anlaşmaya vardıkları hususları, hazırlayacakları yazılı bir belge ile mahkemeye sunabilecekleri gibi, hâkim huzurunda sözlü olarak da ifade edebilirler. Bu durumda tarafların beyanları tutanaklara geçirilir ve taraflarca imzalanır.
Ancak tarafların anlaşmış olması boşanmanın gerçekleşmesi için yeterli değildir. Eşler tarafından hazırlanan boşanma protokolünün hakim tarafından uygun bulunması gerekir. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini dikkate alarak gerekli gördüğü hallerde protokolde değişiklik yapabilir. Taraflar bu şartları aynı şekilde kabul ederse boşanma gerçekleşir; taraflar bu şartları kabul etmezlerse hakim boşanmaya karar veremez. Hakim tarafından yapılan düzeltmeler eşlerden biri tarafından kabul edilmezse dava çekişmeli boşanma davası olarak devam eder.
Boşanma Protokolünde Neler Yer Almalı?
Boşanma protokolü, tarafların boşanma sonrası tüm konularda nasıl hareket edeceğini belirten bir anlaşmadır.
İçermesi gereken temel konular:
- Velayet ve çocukla kişisel ilişki
- Nafaka (yoksulluk ve iştirak)
- Maddi/manevi tazminat
- (Varsa) mal paylaşımı
Protokolde açık, anlaşılır ve tereddüde yer bırakmayan ifadeler kullanılmalıdır. Aksi halde icra aşamasında veya sonrasında sorun yaşanabilir.
Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesine göre, anlaşmalı boşanma olabilmesi için eşlerin iki konuda anlaşmış olması gerekir. Bunlar boşanmanın mali sonuçları ve ortak çocukların durumu. Boşanmanın mali sonuçları, eşlerin birbirlerinden isteyebilecekleri maddi tazminat ve manevi tazminat, nafaka ve nafaka ile ilgilidir. Tedbir nafakası ve mal paylaşımına ilişkin hususların protokole eklenmesi zorunlu değildir. Ancak bu konularda net kararların verilmesi, tarafların boşanma davasından sonra bu konularla tekrar tekrar uğraşmaktan kaçınmasını sağlayacaktır.
Boşanma protokolünde yer alması gereken diğer unsur ise çocukların velayetini alacak olan taraf, velayeti alamayan eşin çocuğu ile kişisel ilişki kurulması ve çocuğa ödenecek nafakadır. Hâkim, çocuklarla ilgili bu konularda ve mali konularda tarafların özgür iradeleriyle anlaştıkları sonucuna varmalıdır. Taraflar bu konularda ortak karar verememişlerse anlaşmalı olarak boşanmaları mümkün değildir.
Tarafların gerekli gördükleri diğer detayların boşanma protokolüne yazılmasına engel yoktur. Yargıtay’a göre , “Anlaşmalı boşanmaya karar verilirken, protokol hükümlerinin yanı sıra protokolün (sözleşmenin) onaylanmasına ilişkin hükmün de hüküm fıkrasına yazılması gerekir. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararı, Esas No. 2009/17648, Karar No. 2010/19842 tarih ve 29.11.2010). Bu nedenle boşanma protokolünün hazırlanmasında tarafların her konudaki hak ve yükümlülüklerinin icra aşamasında tereddüt yaratmayacak şekilde açık ve net bir şekilde düzenlenmesi her iki tarafın da çıkarına olacaktır.
Anlaşmalı Boşanma Süreci Nasıl İlerler?
1) Protokol hazırlanır.
2) Dava dilekçesi ve protokolle birlikte Aile Mahkemesi’ne başvurulur.
3) Mahkeme günü taraflar duruşmaya bizzat katılır.
4) Hakim, tarafları dinler ve protokolü inceler.
5) Karar verilir.
6) Karar tebliğ edilir ve 2 hafta içinde temyiz edilmezse kesinleşir.
Anlaşmalı Boşanma Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme neresidir?
Anlaşmalı boşanma davalarına Aile Mahkemeleri bakar. Aile Mahkemesi bulunmayan yerlerde ise Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi sıfatıyla bu davalara bakar.
Yetkili mahkeme:
- Taraflardan birinin yerleşim yeri,
- Veya eşlerin dava tarihinden önceki son altı ay birlikte yaşadığı yer mahkemesidir.
Anlaşmalı Boşanma Hakkında Sık Sorulan Sorular
– Anlaşmalı Boşanmada Kusur Araştırması Yapılır mı?
Hayır. Anlaşmalı boşanma tamamen uzlaşmaya dayalıdır.
Anlaşmalı boşanma kusura dayalı bir boşanma şekli değildir. Evlilik birliğinin bozulmasında eşlerden hiçbiri kusurlu davranmadığı halde ortak kararları ile evliliklerini sonlandırabilirler. Çekişmeli boşanmalarda olduğu gibi karşı tarafın kusurunu ispatlamak için delil toplamak, tanık dinlemek vb. anlaşmalı boşanmalarda amaç dışıdır. Bu boşanma türünde tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı hukuki sonuçlar konusunda müştereken anlaşması ve hakimin bu anlaşmayı onaylaması gerekli ve yeterlidir.
– Anlaşmalı Boşanmada Mal paylaşımını düzenlemek şart mı?
Hayır, ama protokole yazılması tavsiye edilir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde eşler kendi belirleyecekleri kurallara göre mal paylaşımı yapabilirler. Yargıtay, anlaşmalı boşanma için eşlerin mal paylaşımına karar vermesini zorunlu görmemektedir. Ancak mal paylaşımı konusu protokolde açıklığa kavuşturulmamışsa veya protokolde yazılı beyanlar anlaşılmaz ve muğlak ise ileride başka davaların açılması gerekebilir. Tarafların mallarının münferit envanterinin çıkarılması ve mal paylaşımı konusunun tereddüte mahal vermeyecek şekilde protokolde netleştirilmesi gerekir.
– Taraflardan biri kararı temyiz ederse ne olur?
Anlaşma bozulmuş sayılır, dava çekişmeliye dönüşür.
Eşlerden birinin temyize gitmesi boşanma kararının kesinleşmesini engeller. Taraflardan biri kararı üst mahkemeye götürürse, eşlerin protokolde vardıkları uzlaşmayı bozduğu açıktır. Bu durumda anlaşmalı boşanma artık mümkün değildir. Dava çekişmeli boşanma davasına dönüşüyor.
– Anlaşmalı Boşanma davası ne zaman kesinleşir?
Boşanma kararının kesinleşmesi için, mahkeme kararının taraflara tebliğ edilmesi gerekir. Tebliğden sonra:
- 2 hafta içinde itiraz edilmezse karar kesinleşir,
- Taraflar temyiz veya istinaf hakkından feragat ederse tebliğ süresi bitiminde karar kesinleşir.
Anlaşmalı boşanma davalarında mahkemeye sunulan boşanma protokolü hakim tarafından onaylanıp dava karara bağlandığında tarafların boşandığına inanırlar. Ancak anlaşmalı boşanmanın gerçekleşebilmesi için mahkemenin verdiği hükmün tebliğ edilmesi gerekir. Karar tebliğ edildikten sonra eşler anlaşmalı boşanma kararından memnun kalırlarsa, bu karara karşı temyiz süresi içinde (2 hafta) üst mahkemede temyize gitmeyerek kararı kesinleştirebileceklerdir. Yine temyizden vazgeçilerek kararın kesinleştirilmesi mümkündür.
– Karar kesinleşmeden yükümlülükler uygulanabilir mi?
Nafaka haricindeki yükümlülükler için kararın kesinleşmesi gerekir.
Taraflar boşanma protokolünde kararlaştırılan yükümlülüklerini kendi rızaları ile yerine getirmezlerse boşanma beyannamesi icraya konulmalıdır. Ancak aile hukukuna ilişkin mahkeme kararları kesinleşmeden icra edilemez. Tazminatın ödenmesi, anlaşmalı boşanma protokolünde yer alan çocuğun teslimi gibi hususlar ilamlı icra takibi ile halledilir. Nafaka ile ilgili kararların infazını talep etmek için kararların kesinleşmesini beklemeye gerek yoktur; mahkemenin karar vermesi yeterlidir
– Davadan vazgeçildiyse tekrar açılabilir mi?
Evet. Taraflar yeni bir dava açabilir ve daha önceki olaylara da dayanabilir.
Karar kesinleşinceye kadar anlaşmalı boşanma davasından vazgeçilebilir. Bu feragatten sonra hem anlaşmalı boşanmadan önceki olaylardan dolayı hem de bu davadan sonraki olaylardan dolayı yeniden boşanma davası açılabilir. Yargıtay, anlaşmalı boşanmadan feragat etmeyi bir tür af saymamaktadır.
“ Feragat münhasıran Türk Medeni Kanunu’nun 166/3 maddesine dayanılarak açılmışsa, anlaşmalı boşanma davasından vazgeçilmesi dava tarihinden önceki olayların affını sağlamaz. Bu durumda taraflardan biri, anlaşmalı boşanma davasının açıldığı tarihten önceki ve feragatle sonuçlanan olaylara ilişkin herhangi bir nedenle boşanma davası açabilir. Açılan davada , kusurun tespitinde anlaşmalı boşanma davasının açıldığı tarihten önceki olayların da dikkate alınması gerekir. ”
Sonuç ve Tavsiye
Anlaşmalı boşanma; medeni, hızlı ve karşılıklı anlayışa dayalı bir boşanma şeklidir. Ancak bu sürecin sorunsuz ilerlemesi için:
– Protokol dikkatle hazırlanmalı
– Her konu açıkça belirtilmeli
– Gerekirse profesyonel hukuki destek alınmalıdır
Unutmayın: Doğru hazırlanmış bir anlaşmalı boşanma protokolü, sizi uzun sürecek yeni davalardan ve hak kayıplarından korur.
REFERANSLAR
KURU, Baki, 2016, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, Legal Yayınevi, Istanbul, p. 95; Article 1-4 of Law on the Establishment, Duties and Judicial Procedures of Family Courts.
KURU, age, s. 95; Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun 2. maddesi.
SARGIN, Elif, 2020, “Türk Hukukunda Anlaşmalı Boşanmanın Şartları Üzerine Bir İnceleme”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, p. 359-364 (access: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1040237, access date: 26.01.2020).
SEÇER, Öz, “Anlaşmalı Boşanmada Eşlerin Yaptıkları Anlaşma”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi vol:7, issue: 2, year: 2016, p. 261.
AKINTÜRK, Turgut/ATEŞ KARAMAN, Derya, 2013, Aile Hukuku, Beta Yayıncılık, Istanbul, p. 271.
AKINTÜRK/ATEŞ KARAMAN, ibid, p. 271.
ÖNCÜ, Özge, “Eşlerin “Anlaşmalı Boşanma” Çerçevesinde Mal Rejiminin Tasfiyesine Yönelik Olarak Yaptıkları Anlaşmalar ve Bu Anlaşmaların Uygulamada Doğurduğu Sonuçlar”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, Special Issue -2017, p. 798.
GÜNEŞLİOĞLU, Filiz, Boşanma ve Boşanmanın Hukuki Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Istanbul, 2009, p.18.
SEÇER, age, s. 268.
YÜCEL, Sevtap, “Yargıtay Kararları Işığında Anlaşmalı Boşanma Davası Sonrasında Nafaka ve Tazminat Talepleri”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, vol: 4, issue: 1, January 2018, p. 244.
YÜCEL, age, s. 281.
ÖNCÜ, age, s. 819; 8. Yargıtay Hukuk Dairesi, Esas No: 2010/4983, Karar No: 2011/2095,
PEKCANITEZ, Hakan/ATALAY, Oğuz/SUNGURTEKİN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet, 2015, İcra İflas Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, p. 321.
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.