Vergi Hukuku Kapsamında İzaha Davet Nedir?

 

Vergi usul Kanunu md. 341’e göre Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden, verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. İzaha davet düzenlemesi ile birlikte, mükelleflerin hatalı işlemlerinin, belirli kriterler dikkate alınarak vergi inceleme elemanları uyarısı ile idari aşamada muhtemel vergi ziyaı cezasının daha az oranda (%20) uygulanması ile düzeltilmesi sağlamaktadır.

Aynı madde devamında; şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmünde olduğu belirtilmiştir.

Vergi inceleme memurlarının, yapılan inceleme ve denetimlerde vergi ziyaı tespit etmesi yahut emarelerin bulunması halinde, mükelleften konu ile ilgili izah isteyebilmektedir. Ancak bu izah kurumunun işletilebilmesi için belli şartların gerçeklemiş olması gerekmektedir.

Vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden vergi ziyaının oluştuğuna ilişkin emareler varsa; tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamışsa mükellef izaha davet edilebilir. Kendisi izaha davet edilen mükellef, izah konusu ile sınırlı olmak kaydıyla pişmanlık hükümlerinden yararlanamazlar. İzah davetinden itibaren 30 gün içinde izah verilmesi halinde sonuç mükellefe bildirilir. Yapılan değerlendirme sonrasında vergi ziyaının oluşmadığı anlaşılırsa ceza kesilmeyecektir. Ancak; mükellefe belirtilen süre içinde; yeterli beyan belge sunulmaz ve vergi ziyaının oluştuğuna ilişkin emareler tespit edilirse bu halde; gecikme cezası ile ile birlikte vergi ziyaı cezası kesilecektir.

Vergi Usul Kanunu’na göre izaha davet prosedürünün işletilebilmesi için;

• Mükellef hakkında vergi incelemesine başlanılmamış olması
• Mükellef hakkında matrah takdiri için takdir komisyonuna sevk edilmemiş olması,
• Yetkili merciler tarafından ön inceleme ve tespitte verginin ziyaa uğradığı sonucuna götüren emarelerin olması
• Tespit tarihine kadar olaya ilişkin ihbarda bulunulmamış olması gerekmektedir.

 

1- İzaha Davet Yazı Nedir?

Vergi Usul Kanunu kapsamında; komisyon tarafından haklarında ön tespit yapılan mükelleflere gerekli açıklamaların yer aldığı “izaha davet yazısı” tebliğ olunur. Bu davet yazısının içeriği şöyledir:

• İzaha davet yazısının tebliğinden itibaren 30 gün içinde ön tespitle ilgili izahın yapılması halinde komisyonca değerlendirileceği
• Komisyonca yapılan değerlendirme sonucunda vergi ziyaına sebebiyet verilmediği veya beyanname verilmesini gerektirmeyen bir husus olduğunun anlaşılması halinde, bahsi geçen tespit ile ilgili vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işleminin yapılmayacağı
• Ön tespite ilişkin izahın verilmesi halinde; izaha davet yazısında belirlenen konuların doğrular nitelikte olması veya yetersiz olması durumunda bu kez eksik beyannamenin tamamlanması ve ödemenin geciktiği her ay için gecikme zammı ile birlikte ödeme yapılması gerektiği belirtilir. Ödeme süresi geçmiş vergilerin ödemenin gecikme zammı ile birlikte ödenmesi halinde bu kez vergi ziyaı cezasının ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında indirimli kesileceği ihtarı da yer almaktadır.
• Devamla; VUK md.370 kapsamına göre de %20 oranında vergi ziyaı kesilmesi halinde bu ceza için uzlaşma talep edilebileceği veya cezadan indirim kurumundan yaralanabileceği gibi hususlar ayrıntılı açıklamaları ile bildirilir.
• Mükellef tarafından verilen izah doğrultusunda; verginin ziyaa uğramış olabileceği doğrulanır nitelikte ise ve uygun beyanname verilmemiş ise bu kez, vergi incelemesi veya takdir komisyonuna sevk işlemin yapılacağı mükellefe bildirilir.

2- İzahın Değerlendirilmesi

Kendisine izah davet yazısı tebliğ edilen mükelleflerin tebliğden itibaren 30 gün içinde yetkili komisyona izah vermesi gereklidir. Süresinde yapılan izah 45 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanır.

Mükellefin izahının değerlendirilmesi halinde vergi ziyaının oluşmadığına kanaat getirilebilir. Bu halde, söz konusu tespitle ilgili vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaz.

Mükellefin izahta bulunmaması durumunda ise; komisyon tarafından ödemenin geciktiği her aya gecikme zammı uygulanarak ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında vergi ziyaı cezası kesilir.

Mükellefin izahta bulunması ve vergi ziyaının oluştuğunun tespiti halinde; değerlendirme sonucu içeren yazının tebliğinden itibaren 30 gün içinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamesinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyannamesinin tamamlanması, ödeme süresi geçen vergilerin ödemenin geciktiği her ay için 6183 sayılı Kanun md.51’e göre belirlenen gecikme zammı oranındaki izah zammının ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezası , ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranda kesilir.

Mükellef tarafından beyanname verilmemesi ve izahın yeterli olmaması halinde bu kez vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk işlemi yapılır.

Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılması halinde; VUK md. 359 kapsamında kaçakçılık fiiliyle vergi ziyaına sebep olunması halinde kural olarak mükellef izaha davet edilmez. Kullanılan yanıltıcı veya sahte  belge kullanımda izaha davet sınırı tutarı  her yıl belirlenmektedir, 2025 yılı itibari ile 700.000 TL olarak belirlenmiştir.

Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılması halinde, mal ve hizmet alış tutarının hesaplanmasında vergiler hariç tutarlar dikkate alınacaktır.  Sahte ve yanıltıcı belge kullanımının yıllık mal ve hizmet alışının %5 ini geçmiyorsa bu halde mükellef izaha davet edilebilir.