Özet: Bir veya birden fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından ticari unvan altında kurulan ve sermaye şirketi niteliğindeki limited şirketlerin ana sermaye paylarının devrinin Türk Ticaret Kanunu’ndaki belirli şekil şartlarına ve gerekçesine tabidir. . Hisse devrinin geçerliliği birçok faktörden etkilenir; esas sözleşme ile genişletilebilir veya daraltılabilir, devir tamamlandıktan sonra da şekil şartları ile birlikte genel kurulun yetkileri devir üzerinde etkili olur.
Anahtar Kelime: hisse devrinin geçerliliği, hisse devri, hisse devrinin şekli, genel kurulun onayı, esas sözleşme, devri kısıtlayan hükümler
Giriiş:
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 595. ve devam eden hükümleri kapsamında payların devrine ilişkin hükümler düzenlenmiştir. En önemli şartlar şunlardır: Hisse devrini doğuran işlemlere ve buna bağlı devir borcuna ilişkin tüm işlemlerin yazılı olarak yapılması; İmzaların noter tarafından onaylanmış olması. Tabii bu işlemin ardından esas sözleşmede aksi belirtilmedikçe genel kuruldan izin alınması gerekmektedir.
1.Yazılı Olarak Düzenlenen ve Noterde Onaylanan Hisse Devir Sözleşmesi
Hisse devir sözleşmesi doğası gereği borç doğuran bir sözleşme olduğundan Kanun’a dayanılarak yazılı olarak düzenlenmiştir. Bu kapsamda, gerek kayıtlı sermaye payının devrinin, gerekse borç doğuran tüm işlemlerin yazılı hale getirilmesi kanunun gerekçesinde de belirtilen bir husustur. Taahhütlerin ve devir yükümlülüğünü yükleyen sözleşmelerin tamamının devir borcu doğuran işlemler olarak kabul edilmesi mümkündür, bu nedenle bunların yazılı hale getirilmesi resmi bir koşuldur.
Kayıtlı sermaye payı devir sözleşmesi ve borç doğuran işlemler yazılı olarak yapıldıktan sonra noter onayı aranır. Noterin içeriği inceleme yetkisi yoktur, imzaların taraflara ait olup olmadığını ve şekil şartlarının sağlanıp sağlanmadığını kontrol etmek için yalnızca sınırlı yetkiye sahiptir. Pay devrinin asil veya vekil olarak yapılması mümkündür, ancak temsil ile yapıldığında vekaletnamede yer alan özel bir yetkinin bulunması gerekir.
Bağlı yükümlülüklerin de yazılı hale getirilmesi şartı öngörülmüştür. Bunlardan en önemlileri; rekabet yasağı, ön alım, geri alma ve satın alma hakları ve sözleşme cezasına ilişkin hükümler. Bu unsurların sözleşmede açık ve net bir şekilde yazılması gerekir. Buradaki amaç, tarafları (varsa) birbirlerinden taleplerini belirtmeleri gerektiği konusunda uyarmaktır, aksi takdirde herhangi bir ek ödeme yükümlülüğü veya başka talepte bulunamazlar.
2. Genel Kurul Onayı
Transferin kolaylaştırılması isteniyorsa; Şirket ana sözleşmesine pay devri halinde genel kurul onayının gerekli olmayacağına ilişkin hüküm eklenmesi halinde pay devrinden sonra genel kurul onayı aranmaz. Ancak birçok şirketin ana sözleşmesinde buna ilişkin bir hüküm dahi bulunmadığı için kanun hükmünün uygulanması gerekmektedir.
Transferi zorlaştırmak isteniyorsa; Şirket ana sözleşmesine genel kurulun onayına ek olarak ağırlaştırıcı hükümler eklenmesi de mümkündür. Karar nisabı ağırlaştırılabilir, ek yükümlülükler getirilebilir, örneğin, devralan olabilecek kişiler hakkında kısıtlamalar getirilebilir. Ana paya eklenmesi şartıyla pay devrinin yasaklanması da mümkündür. anlaşma. Bu durumda bir gün hisse devri talep edilirse ana sözleşmede yeniden değişiklik yapılması gerekir.
Genel kurul, pay devrini sebepsiz yere reddedebilir. Fakat; Ana sözleşmede kısıtlayıcı hüküm varsa buna göre gerekçesi belirtilerek reddi mümkündür. Genel kurul gerekçe göstererek reddetse bile, bu gerekçenin geçerli olup olmadığı da tartışma konusudur. Genel kurulun süreci ertelemek için hareketsiz kalması da mümkündür, ancak bu durumda kanun, 3 ay içinde herhangi bir karar alınmadığı takdirde devrin onaylandığını varsayar.
Şirket ana sözleşmesinde ek ödeme ve yan ödeme yükümlülüğü öngörülmüşse, devralan ödeme güçlüğüne düştüğü için teminat talep edilebilir. Bir diğer ret nedeni de bu garantinin verilmemiş olmasıdır. Ancak önemli olan nokta; ek ödeme ve yan ödeme yükümlülüğü getirilmelidir. Bu koşul yerine getirilmezse; Genel kurul, teminatın alınmaması nedeniyle pay devrini reddedemeyecektir. Belirtilmesi gereken önemli nokta; Genel kurulun gerekçe göstermeden reddetme hakkı saklıdır.
Limited Şirketin tek veya iki ortaklı olduğu hallerde, esas sermaye payının devri bu ortakların veya temsilcilerinin katılımı ile gerçekleştirilebilir. Bir ortak, paylarının tamamını başka bir ortağa devredebileceği gibi bir kısmını da devredebilir. İki ortağın dışında karar veren başka ortağın bulunmadığı iki ortaklı Limited Şirketlerde bu kararın Genel Kurul kararı olarak alındığının kabulüne engel yoktur. Çünkü iki ortaktan başka bu kararı onaylayacak Genel Kurul yoktur. Nitekim Prof. Hami Şener tarafından Yargıtay Kararına istinaden yapılan Hasan değerlendirmesi şu şekildedir; Bazı istisnai durumlarda buna gerek olmadığı ortaklık sözleşmesinde belirtilmemiş olsa bile, genel kurul onayı yine de gereksiz olabilir. Nitekim, örneğin, pay devir sözleşmesine tüm ortaklar katılmışsa ve mutabakatın bulunmadığını ileri sürme eylemi kötüye kullanmayı gerektiren bir tavır olarak nitelendiriliyorsa, tasdik kararı verilmesine gerek yoktur.
3. Ana Sermaye Payı Gerçek Değerinin Tespiti
Ticaret Kanunu’nun 597. maddesi gereğince, şirket, gerçek değeri olan ana sermaye paylarını satın almayı öneren kişiyi reddeder ve bunları yasal olarak iktisap ederse, taraflar gerçek değer konusunda anlaşamazlar. Bu durumda hükmün gerçek kıymetin mahkemece tespit edilmesini talep ettiği söylenmektedir. Örneğin; Tarafların sermaye payı değerini kasten veya hileli olarak düşük göstermeleri halinde mahkeme, gerçek sermaye payı değerini tespit ederken, her iki tarafın da bunu bildiğini varsayarak hareket edecektir.
4. Pay Defterine Kaydedilmesi Resmi Bir Şart mı?
Limited Şirketler, yönetim kurulu veya genel kurul toplantı ve müzakerelerine ilişkin yevmiye defteri, defter-i kebir, demirbaş defteri, pay defteri, defter tutmak zorundadır.
Limited Şirketlerin ana sermaye paylarını içeren bir defteri vardır. Bu kitabın adı Hisse Defteridir. Pay devri yapılırsa, devrin girileceği defter Pay Defteri’dir. Pay Defterinin niteliği, şirket paylarına sahip olanlar için kanıt sağlar. Diğer bir deyişle, pay defterine kayıtlı kişiler şirket ortağı sıfatına sahiptir. Payların devri ancak Genel Kurul’un uygun görmesi halinde pay defterine işlenebilir. Pay devrinin pay defterine kaydedilmesi, devrin kurucu unsuru değildir.
Uygulamada sıklıkla karşılaşılan sorunlardan biri de şirketin ticari defterlerine ulaşamayan hisse devir kararının ve kayıtlarının defterlere nasıl işleneceğidir. Ticari defterleri elinde bulunduran ortak, ortaklar arasındaki anlaşmazlıklardan dolayı bu defterleri iade etmeyi reddediyor olabilir. Ayrıca kitaplar kaybolabilir veya çalınabilir. Bu durumda defterlere ulaşılamazsa devir işlemi geçersiz sayılır mı? Bu sorunun cevabı hayır. Kuşkusuz ticari defterler kaybolmuşsa veya kötü niyetle ticari defterleri iade etmeyen ortağa karşı hisseleri devralan kişi korunmalıdır.
Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ’in 11. maddesine göre, pay devrini gerektiren kararlar ve devrin kendisi belirtilen sebeplerden biri nedeniyle ticari defterlere işlenemezse: “Yönetim kurulu başkanı veya yönetim kurulu tarafından sınırlı olarak verilen kararlar; Şirketlerin yönetimine ilişkin hususlar genel kurul ve müzakere defterine kaydedilebileceği gibi, ayrı bir yönetim kurulu karar defteri de tutulabilir. Bu hüküm ile ticari defterleri iade etmeyen kötü niyetli ortağın devri geçersiz kılmaya yönelik itirazlarının önüne geçilebilecektir.
5. Transferi Kaydetme Unsuru
Esas sermaye paylarının devrine ilişkin şekil şartları Türk Ticaret Kanunu’nun 595. maddesinde belirlenmiş olup, bunların dışında kurucu nitelikte olmayan devrin ticaret siciline bildirilmesi işlemleri bulunmaktadır.
Pay devrinin ticaret siciline tescili kurucu bir işlem değil, açıklayıcı bir işlemdir. Ticaret Sicil Memuru, yukarıda saydığımız hukuki unsurların mevcut olduğunu tespit ederse, devri ticaret siciline tescil ettirir. “Aslında pay defterine tescil işlemi kurucu değil açıklayıcı nitelikte olduğundan, tescil için aranan yasal şartların bulunup bulunmadığını sicil müdürü incelemekle yükümlüdür.” Memur kayıt yaptırmaktan çekindiği durumlarda yorum yapamaz. Ticaret Sicili’ne tescil edilen devir, Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde yayımlanmak suretiyle ilgililerine duyurulur.
Sonuç:
Limited şirketlerde geçerli pay devri yapmak için; yazılı şekil şartı ve noter onayının yerine getirilmesi gerekir. Bundan sonra ana sözleşmede aksine hüküm yoksa genel kurulun onayı gerekir. Bu onay yukarıda açıklandığı şekilde gerekçeli veya gerekçesiz olarak reddedilebilir. Tüm bu işlemler tamamlandıktan sonra devir tescil edilerek pay defterine kaydedilmelidir. Ancak, eski kanunda pay defterine kayıt zorunlu bir şekil şartı iken, mevcut ticaret kanunu pay defteri kaydını zorunlu hale getirmemiştir.
Att. Burcu Solmaz -Att. Furkan Yünlü
Leave a Reply
Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.